Γιώργος Πουλημενάκος, Δημήτρης Δαλάκογλου
τχ. 143-144
H κρίση της Ευρωζώνης, που ξεκίνησε το 2009, υποτίθεται ότι έφτασε στο τέλος της τον Αύγουστο του 2018, με την Ελλάδα να είναι η τελευταία ευρωπαϊκή χώρα που ανακοίνωσε την έξοδό της από την φάση της κρίσης. Η ανακοίνωση αυτή επισφραγίστηκε με ανάλογη επιβεβαίωση των επίσημων διεθνών και ευρωπαϊκών χρηματοπιστωτικών θεσμών. Ωστόσο, αυτό που πραγματικά συνέβη στην Ελλάδα και σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο, αλλά σε διαφορετικό βαθμό σε κάθε χώρα, είναι ότι οι μηχανισμοί κοινωνικής πολιτικής, όπως το συνταξιοδοτικό σύστημα, η δημόσια ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, η ημι-δωρεάν εκπαίδευση κ.τ.λ., δέχτηκαν ένα από τα πιο ισχυρά πλήγματα στη σύγχρονη ιστορία τους. Αυτό δεν συνέβη κατ’ εξαίρεση, στο όνομα μιας έκτακτης ανάγκης, σε περιορισμένη κλίμακα μιας-δύο χωρών που βρέθηκαν υπό διακυβέρνηση επείγουσας ανάγκης, αλλά συντελέστηκε ως μέρος μιας πολύ πιο συστηματικής και ευρέως ενορχηστρωμένης αλλαγής παραδείγματος στη δημόσια πολιτική.
Το παράδειγμα της Ολλανδίας είναι αρκετά χαρακτηριστικό, εφόσον είναι μία από τις πλέον διάσημες για την ευρωστία τους οικονομίες της Ευρωζώνης, η οποία δεν είχε και πολλές δικαιολογίες για την εφαρμογή προγραμμάτων λιτότητας, παρά μόνο για ιδεολογικούς λόγους. Έτσι, λοιπόν,oδιάδοχός του ολλανδικού θρόνου Βίλεμ-Αλεξάντερ εξήγγειλε, ήδη από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, το τέλος τoυ κράτους πρόνοιας και την έναρξη μιας «κοινωνίας της συμμετοχής». Κάτι τέτοιο μπορεί να ηχεί ωραία, ωστόσο απλά σημαίνει ότι η κοινωνική πολιτική του ολλανδικού μοντέλου που σε κάποια στιγμή συναγωνιζόταν με το σκανδιναβικό, φτάνει στο τέλος της και θα πρέπει οι πολίτες να βρουν λύσεις είτε μέσω ανεπίσημων δικτύων είτε ιδιωτικά. Η βασιλεία της μητέρας του Βεατρίκης είχε συμπέσει με μία περίοδο όπου η σοσιαλδημοκρατία είχε εξελιχθεί στην ηγεμονική ιδεολογία του ολλανδικού συστήματος διακυβέρνησης και είχε οδηγήσει στο συστηματικό χτίσιμο κράτους πρόνοιας, επικράτησης προοδευτικών αλλαγών στην κοινωνία κ.λπ. Όμως, όλα αυτά είχαν ήδη ξεκινήσει να κατεδαφίζονται λίγο-λίγο από τη δεκαετία του 2000, ενώ η ταφόπλακά τους τοποθετήθηκε και επίσημα από τον Βίλεμ-Αλεξάντερ. Υπάρχουν και άλλα ανάλογα παραδείγματα: λ.χ. οι κυβερνήσεις των Συντηρητικών στη Βρετανία μιλούσαν για τη «Μεγάλη Κοινωνία» ως ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης στη διάρκεια της κρίσης, το οποίο αποτελεί τεράστια διαφοροποίηση από την περίφημη δήλωση «δεν υπάρχει κοινωνία παρά μόνο οικονομία» του ίδιου κόμματος, στη δεκαετία του 1980. Ταυτόχρονα, στη διάρκεια της κρίσης σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Πορτογαλία εμφανίστηκαν υπουργεία κοινωνικής αλληλεγγύης, τα οποία μπορεί να κάνουν τη δουλειά της λεγόμενης «αναδιανομής», άλλα ήδη η ενίσχυση και η ημιαυτονομία της έννοιας της κοινωνίας ή της κοινωνικής αλληλεγγύης στη γλώσσα των κυβερνήσεων αποκαλύπτει πως κινούμαστε σε όλη την Ευρώπη προς μία νέα κατεύθυνση: οι κρατικοί φορείς ζητούν από την κοινωνία να αναλάβει δραστηριότητες, των οποίων την ευθύνη είχε παλιότερα το ίδιο το κράτος ή συμπράξεις δημόσιων και ιδιωτικών φορέων.
[…]
Ο Γιώργος Πουλημενάκος είναι υποψήφιος διδάκτορας Ανθρωπολογίας στο Vrije Universiteit Amsterdam.
Ο Δημήτρης Δαλάκογλου είναι καθηγητής Ανθρωπολογίας στο Vrije Universiteit Amsterdam.
