Ευθύμιος Παπαταξιάρχης
τχ. 130-131
- Η εν θερμώ, πολιτικά εν-σύνειδη εθνογραφία ενός τελετουργικού συμβάντος
Η πρώτη περίοδος της αριστερής διακυβέρνησης (26.1.2015-20.8.2015) είναι πλέον παρελθόν. Είναι φανερό ότι οι πολλές εβδομάδες της «διαπραγμάτευσης με τους εταίρους» και τα γεγονότα που ακολούθησαν τη συμφωνία της 12ης Ιουλίου συνιστούν μια κομβική στιγμή στην πολιτική ιστορία της χώρας. Γι’ αυτό και θα αποτελέσουν αντικείμενο ενδελεχούς μελέτης και συστηματικών συζητήσεων γύρω από τα διακυβεύματα της περιόδου αυτής και τη γενικότερη σημασία τους. Προς το παρόν επικρατεί, μάλλον, αμηχανία. Όμως, πόσο μπορεί να περιμένουμε για να επιχειρήσουμε τη συστηματική ανάλυση των πρόσφατων συμβάντων; Το παρόν κείμενο κινείται ενάντια στο κλίμα της αναλυτικής δυστοκίας μπροστά στα γυρίσματα της ιστορίας που πρόσφατα βιώσαμε. Εστιάζοντας στο χρονικά απόλυτο σημείο τομής, στην πρώτη ημέρα της αριστερής διακυβέρνησης, και ίσως στην κορυφαία της στιγμή, αυτή της μεταβίβασης της πρωθυπουργικής εξουσίας, το κείμενο θέτει μια σειρά από ερωτήματα. Ερωτήματα ειδικά, που αφορούν στην παράδοξη τροπή της «παράδοσης-παραλαβής του πρωθυπουργικού γραφείου» και στη σημασία του συμβάντος ως ενδείκτη της πολιτικής δυναμικής της περιόδου∙ ερωτήματα πιο γενικά, που αναφέρονται στην ανανεωτική ταυτότητα και το βάθος της πολιτικής αλλαγής του Ιανουαρίου του 2015. Χωρίς να μπορώ να αποφύγω τελείως τους κινδύνους που απορρέουν από τη μικρή χρονική απόσταση του υπό ανάλυση συμβάντος, εδώ επιχειρώ την κατάδυση στο βαθύτερο, πολιτισμικό υπόστρωμα των πολιτικών συμπεριφορών, εκεί όπου εντοπίζονται οι πολιτισμικές αδράνειες, οι αντιστάσεις και οι αναμοχλεύσεις τους μπροστά στην ιστορική δυναμική.
Για να έρθουμε στο προκείμενο. Όταν τη Δευτέρα 26 Ιανουαρίου ο νεοεκλεγείς πρωθυπουργός αφίχθη στο Μέγαρο Μαξίμου, το βρήκε «άδειο». Ο απερχόμενος πρωθυπουργός είχε αναχωρήσει πιο πριν, χωρίς να περιμένει να συναντήσει τον διάδοχό του. Έτσι, η ανάληψη των καθηκόντων του νέου πρωθυπουργού –που είχε ξεκινήσει με την ορκωμοσία του στο Προεδρικό Μέγαρο και ολοκληρώθηκε με την εγκατάστασή του στο πρωθυπουργικό γραφείο– μετατράπηκε σε παράσταση για έναν ρόλο. Η συμπεριφορά του απερχόμενου πρωθυπουργού ερχόταν σε πλήρη ρήξη με μια παράδοση που είχε σταδιακά καθιερωθεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Έτσι, ανέτρεπε μια θεσμικά ανεπίσημη μεν, τυποποιημένη δε, τελετουργία που πραγματοποιείται στο επίπεδο της «υψηλής πολιτικής» και έχει στόχο να διευθετήσει βασικές πτυχές της λειτουργίας του δημοκρατικού καθεστώτος. Το παράδοξο της υπόθεσης είναι το πλαίσιο και το επίπεδο στο οποίο εκδηλώθηκε αυτή η πρόκληση. Η τελετουργία, μια τυποποιημένη και γι’ αυτό επαναλαμβανόμενη μορφή συμπεριφοράς με σχετικά υψηλό δείκτη αντίστασης στην επινοητική δράση, στην προκειμένη περίπτωση μετατράπηκε σε τόπο απροσδιοριστίας.
Ο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
