Λάζαρος Καραβασίλης
Για το βιβλίο: Jan-Werner Müller, Τι είναι ο λαϊκισμός;, μτφρ. Δημήτρης Η. Αντωνίου, Πόλις, Αθήνα 2016, σελ. 162.
τχ. 138-139
1. Η πρόσφατη βιβλιογραφία σχετικά με το φαινόμενο του λαϊκισμού παρουσιάζει ραγδαία άνοδο τόσο σε ακαδημαϊκό επίπεδο όσο και σε επίπεδο καθημερινού λόγου, καθώς ο λαϊκισμός αποτελεί το επίκεντρο πολλών συζητήσεων και αναλύσεων σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναπόφευκτα, η συζήτηση επικεντρώνεται συνήθως σε μια ερώτηση που έχει πολλαπλές, αλλά ατελείς απαντήσεις: τι είναι ο λαϊκισμός και πώς μπορούμε να τον ορίσουμε; Σημαντικός αριθμός πολιτικών και ευρύτερων κοινωνικών επιστημόνων έχουν αποπειραθεί να σημασιοδοτήσουν τον λαϊκισμό και να αναζητήσουν τις αιτίες εμφάνισής του, όπως και τις πολυδαίδαλες κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις του. Κύριος παράγοντας της πληθώρας των ερμηνειών σχετικά με τον λαϊκισμό είναι οι ξεχωριστές και διαφορετικές περιπτώσεις τόσο σε μορφή όσο και σε μέσο εκδήλωσης. Από τη, θεωρητικά, πρώτη εμφάνισή τους στο κίνημα των Ναρόντνικων στη Ρωσία του 19ου αι., στα κινήματα της Λατινικής Αμερικής του Μεσοπολέμου και από την εμφάνιση των ακροδεξιών λαϊκιστικών κομμάτων στην Ευρώπη του ύστερου 20ού αι. μέχρι τη σημερινή «λαϊκιστική έκρηξη», όπως την ονομάζει ο John Judis, οι θεωρίες που έχουν αναπτυχθεί με στόχο να εξεύρουν την κοινή συνιστώσα που να συνδέει όλες αυτές τις εκδηλώσεις αγγίζουν τομείς της πολιτικής επιστήμης, της κοινωνιολογίας, ακόμη και της ψυχολογίας.
2. Η ατέρμονη προσπάθεια ορισμού αυτού του φαινομένου, που διαρκεί σχεδόν 50 χρόνια, ενισχύεται από το πρόσφατο πόνημα του Jan-Werner Müller, ο οποίος διερωτάται, με τη σειρά του, τι ακριβώς είναι ο λαϊκισμός. Ο συγγραφέας θα προσπαθήσει μέσα από μια μικρή περιοδολόγηση να καταλάβει τα αίτια και τις συνέπειες που ενυπάρχουν στην εμφάνιση των λαϊκιστικών κομμάτων, ενώ, ταυτόχρονα, θα προτείνει και λύσεις αντιμετώπισης αυτών των κομμάτων από τα υπόλοιπα κόμματα του φιλελεύθερου χώρου. Για τον λόγο αυτόν, το βιβλίο χωρίζεται σε τρία κεφάλαια και σε έναν επίλογο. Το πρώτο κεφάλαιο αφορά τη ρητορική των λαϊκιστών, καθώς και τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της ρητορικής, όπως το υποκείμενο «λαός», «ελίτ», «κατεστημένο» και άλλα καίρια χαρακτηριστικά του λαϊκιστικού λόγου. Στη συνέχεια ο Müller θα προχωρήσει στο σημείο αναφοράς σχετικά με το τι κάνουν οι λαϊκιστές, ειδικά όταν βρίσκονται σε θέση εξουσίας, και πώς εξελίσσουν τον λαϊκισμό τους από το επίπεδο του λόγου στο επίπεδο εφαρμογής του σε κυβερνητική πολιτική. Το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου είναι αφιερωμένο στις προτάσεις του συγγραφέα για το πώς καλούνται τα υπόλοιπα μη λαϊκιστικά, φιλελεύθερα κόμματα να αντιμετωπίσουν την άνοδο του λαϊκισμού και να αντικρούσουν τη ρητορική αυτών των κομμάτων σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο. Ο συγγραφέας θα κλείσει το έργο του με έναν επίλογο, όπου θα καταθέσει επτά θέσεις αναφορικά με τη σύγχρονη φύση του λαϊκισμού, προσφέροντας μια περίληψη των όσων έχει αναφέρει στο πέρας του έργου του.
[…]
O Λάζαρος Καραβασίλης είναι υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Πολιτικής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Loughborough
