Χάρης Εξερτζόγλου
τχ.138-139
Η έκδοση της ιστορίας του Sarkis Torosyan (Σαρκίς Τοροσιάν) στην Τουρκία το 2012 δημιούργησε έναν μικρό σάλο. Η ιστορία ενός Οθωμανού Αρμένιου που πολέμησε με τον οθωμανικό στρατό στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, διακρίθηκε στη μάχη της Καλλίπολης και τραυματίστηκε στο ρουμανικό μέτωπο το 1915 πριν μεταστραφεί, το 1918, και πολεμήσει εναντίον των Τούρκων, αρχικά στο πλευρό των Αράβων και αργότερα των Γάλλων, δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει σάλο. Η μεταστροφή του ήταν βαθμιαία και συνδέεται με την αδυναμία του να μάθει για την τύχη των γονιών του. Συνέχισε, ωστόσο, να υπηρετεί ως αξιωματικός μέχρι τη στιγμή που συνάντησε τυχαία την αδελφή του, έμαθε για τον εκτοπισμό και τη θανάτωση των γονιών του, που ήδη υποπτευόταν, και λιποτάκτησε στους εχθρούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η έκδοση του βιβλίου δεν πέρασε καθόλου απαρατήρητη. Υπήρξαν πολλές αντιδράσεις στον Τύπο, το θέμα συζητήθηκε στην τηλεόραση, ενώ απασχόλησε άμεσα και πανεπιστημιακούς ιστορικούς επί μακρόν. Από μια άποψη, η ιστορία αυτή είναι ίσως υπερτιμημένη.
Δημοσιευμένο για πρώτη φορά στη Νέα Υόρκη το 1947, με βάση τις αφηγήσεις που ο Torosyan είχε υπαγορεύσει το 1927 σε μια γνωστή του Αρμένισσα που γνώριζε αγγλικά, και η οποία λίγα χρόνια πριν από τον θάνατο του αφηγητή το επιμελήθηκε και το εξέδωσε, το βιβλίο αποτελούσε μέρος σώματος κειμένων Αρμενίων που επιβίωσαν των εκτοπισμών και μετανάστευσαν στις ΗΠΑ. Η επιλογή της μετάφρασης και της έκδοσης του βιβλίου στα τουρκικά, σε επιμέλεια και με εισαγωγή του γνωστού πολιτικού επιστήμονα Ayhan Aktar, κατέστη δυνατή στο πλαίσιο της σχετικής ελευθερίας που υπήρξε στην Τουρκία σχετικά με τη συζήτηση για ένα θέμα ταμπού για την τουρκική κοινωνία, όπως ήταν το αρμενικό ζήτημα.
Γιατί όλη αυτή η φασαρία για μια ιστορία που αναδύθηκε από το πουθενά; Πρόκειται, άραγε, απλώς για ένα θέμα που περιορίζεται σε μεθοδολογικά ζητήματα; Οι λεπτομέρειες γύρω από το αφήγημα του Torosyan ανέδειξαν, εκ των πραγμάτων, ένα πρόβλημα καθαρά ιστοριογραφικού περιεχομένου, τη συμμετοχή μη μουσουλμάνων στον οθωμανικό στρατό, σε στρατιωτικές θέσεις, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών και του Μεγάλου Πολέμου.
[…]
Ο Χάρης Εξερτζόγλου διδάσκει Κοινωνική και Πολιτισμική Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
