Για το βιβλίο: Γιάννης Ρίτσος / Μέλπω Αξιώτη, Καταραμένα κι ευλογημένα χαρτιά. Σπαράγματα αλληλογραφίας (1960-1966), Εισαγωγή-Φιλολογική Επιμέλεια-Σημειώσεις: Μαίρη Μικέ, Άγρα, Αθήνα 2015, 310 σ.
ΠΟΠΗ ΠΟΛΕΜΗ
τχ. 134-135
Όταν καλείσαι να μιλήσεις απροσχεδίαστα για ένα βιβλίο, προσπαθείς, ανάμεσα στα άλλα, να σκεφτείς το προσδοκώμενο από τη δική σου προσέγγιση. Στην περίπτωση του βιβλίου που καλωσορίζουμε απόψε, υπέθεσα πως το ζητούμενο θα ήταν να αναψηλαφήσω το «ήθος της εξορίας» (σ. 23), με αφορμή τα σπαράγματα της αλληλογραφίας του Γιάννη Ρίτσου με τη Μέλπω Αξιώτη, τα οποία μας χαρίζει, για άλλη μια φορά η Άγρα, σχολιασμένα με επάρκεια και ευαισθησία από τη Μαίρη Μικέ. Θα μου συγχωρηθεί, ελπίζω, που δεν θα επεκταθώ στη δική της συμβολή γιατί τον τελευταίο καιρό έχουμε ανταλλάξει κάμποσες φιλοφρονήσεις και κινδυνεύουμε να θεωρηθούμε πως στήσαμε μία ακόμη εταιρεία αμοιβαίου θαυμασμού. Στο προκείμενο λοιπόν.
Αυτά τα 83 γράμματα, οι κάρτες και τα τηλεγραφήματα μεταξύ Απριλίου 1960 και Ιανουαρίου 1966, και πιο συγκεκριμένα τα 65 δείγματα επιστολικού λόγου του Ρίτσου και τα 18 της Αξιώτη, «χαρτογραφούν» μια ακόμη γόνιμη φιλία, για να δανειστώ την ωραία διατύπωση της Λίζυς Τσιριμώκου. Έτσι τιτλοφορούσε –«Χαρτογραφία μιας φιλίας»– τα δικά της προλεγόμενα, το 2008, στην έκδοση της αλληλογραφίας του Γιάννη Ρίτσου με την Καίτη Ζεύγου και τον Άρη Αλεξάνδρου, την οποία επίσης χρωστούμε στην Άγρα και η οποία προσφέρεται βεβαίως για συγκριτικές αναγνώσεις.
Η φιλία Ρίτσου-Αξιώτη ήταν γόνιμη στην κυριολεξία. Είναι γνωστό πως τα έργα που συνέθεσε είτε εξέδωσε η Αξιώτη στην τελευταία περίοδο της ζωής της ευεργετήθηκαν από το άγρυπνο μάτι του Ρίτσου. Για το Κοντραμπάντο διαθέταμε ήδη το επίμετρο επιστολών που είχε παραθέσει η Μαίρη Μικέ στην έκδοση των ποιημάτων της Αξιώτη το 2001, όπου πρωτοδημοσιεύτηκαν 14 επιστολές, όλες του 1960, που περιέχονται και στη συνολική έκδοση την οποία παρουσιάζουμε εδώ. Πρόσφατα, χάρη στην επανέκδοση της Κάδμως από τη Μαρία Κακαβούλια, μάθαμε πόσο δραστική υπήρξε η επιμέλεια του Ρίτσου σε αυτό το κύκνειο άσμα της Αξιώτη, το 1972. Με τον τόμο που έχουμε σήμερα στα χέρια μας γνωρίζουμε τα καθέκαστα της δικής του συνέργειας, εκτός από το Κοντραμπάντο, και στην έκδοση της άλλης ποιητικής της συλλογής, τα Θαλασσινά (1960 και 1961 αντίστοιχα), στη δημοσίευση της μελέτης για την «ποίηση και τις περιπέτειές της» στην Επιθεώρηση Τέχνης τoν Σεπτέμβριο 1962, στην έκδοση από τον Κέδρο, το 1963, της μετάφρασης των διηγημάτων του Τσέχωφ, στην επανέκδοση από τον ίδιο εκδοτικό οίκο, το 1964, του προπολεμικού μυθιστορήματός της Δύσκολες Νύχτες, και, τέλος, στη μακρά κυοφορία του έργου το οποίο αρχικά η Αξιώτη τιτλοφορούσε «Καινή Διαθήκη» για να καταλήξει στο πολυφωνικό Σπίτι μου, που εκδόθηκε το 1965 από το Θεμέλιο.
[…]
Η Πόπη Πολέμη είναι ιστορικός.
Comment