Δήμητρα Μακρυνιώτη
τχ. 137
Η συζήτηση για το δημοκρατικό σχολείο εγείρει απορίες, κάποιες από τις οποίες μάλιστα μπορεί να θεωρηθούν κοινότοπες και απλοϊκές. Όμως, όπως υποστηρίζει ο Μισέλ Φουκώ, είναι κρίσιμο να προβληματοποιηθεί το αυτονόητο, το δεδομένο και το φυσικό. Είναι δυνατόν έτσι να έρθει στο προσκήνιο ο τρόπος με τον οποίο μιλάμε για τα πράγματα, να γίνει φανερό τι είναι αυτό που λέγεται και τι είναι αυτό που αποσιωπάται, τι είναι αυτό που διέπει τις αποφάνσεις, οι οποίες συγκροτούν ένα σύνολο προτάσεων, επιστημονικά αποδεκτών, και συνθέτουν, εν προκειμένω, την εκάστοτε κυρίαρχη ή την εκάστοτε εναλλακτική παιδαγωγική θεωρία και πράξη. Μας επιτρέπει ακόμη αυτός ο τρόπος να εντοπίζουμε αντιφάσεις, ρωγμές, ματαιώσεις, μετατοπίσεις ή κενά που διατρέχουν αυτές τις αποφάνσεις, τους λόγους (discourses), αν ακολουθήσω τη φουκωική ορολογία, και να αναρωτηθούμε για τις θέσεις που επιφυλάσσουν οι λόγοι αυτοί για τα υποκείμενα προς τα οποία απευθύνονται. Με άλλα λόγια, να αναρωτηθούμε για τις ρητές και άρρητες διαδικασίες υποκειμενικοποίησης, για το είδος του υποκειμένου στο οποίο προσβλέπουν, προσφέροντας τρόπους κατανόησης του εαυτού μας και πρακτικές παρέμβασης, αλλά και ιδέες ή και πρακτικές για το πώς να ζήσουν τη ζωή τους.
Απορία πρώτη: δεν είναι άραγε εντυπωσιακό ότι ένας θεσμός, όπως το σχολείο, για την αυταρχικότητα του οποίου έχουν χυθεί τόνοι από μελάνι ήδη από την εποχή της ίδρυσής του, εξακολουθεί, τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, να χρειάζεται έναν επιθετικό προσδιορισμό; Και μάλιστα αυτός ο επιθετικός προσδιορισμός να δηλώνει μια ουσιαστική ρήξη με το αμαρτωλό παρελθόν του, να υπόσχεται ένα άλλο, νέο σχολείο που, σε αντίθεση με το παλιό, θα διέπεται από δημοκρατικές αξίες και πρακτικές και θα κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινή εκπαιδευτική πραγματικότητα; Και αν προχωρήσουμε το ερώτημα λίγο παραπέρα και εμπλακούμε σε μια διαδικασία ιστορικοποίησης του παρόντος, με ποιους όρους διατυπώνεται και επαναδιατυπώνεται το όραμα της δημοκρατίας στο σχολείο, με ποιους όρους εγείρονται οι αντιρρήσεις και υπονομεύεται ο αρχικός στόχος;
[…]
Η Δήμητρα Μακρυνιώτη διδάσκει κοινωνιολογία στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών.
