Πηνελόπη Φουντεδάκη
τχ. 132-133, σ. 40-51
Εισαγωγική παρατήρηση
Η ψήφιση του αντιρατσιστικού νόμου τον Σεπτέμβριο του 2014 θα μπορούσε να αποτελέσει μια εύλογη αφορμή για τη συγγραφή του κειμένου που ακολουθεί. Η μακρά περίοδος κυοφορίας του σχετικού νομοσχεδίου, άλλωστε, αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία των ζητημάτων, ιδεολογικών και πολιτικών, που έθεσε η ποινική αντιμετώπιση πράξεων ή ενεργειών, που αποσκοπούν σε φυλετικές διακρίσεις, ρατσισμό και ξενοφοβία. Το άρθρο αυτό, όμως, έχει έναν πολύ ειδικότερο στόχο, καθόσον εστιάζει στον τρόπο με τον οποίο η αντιρατσιστική νομοθεσία μπορεί να επηρεάσει τη δημιουργία συνείδησης λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας, σε συνδυασμό με το τι συμβαίνει ακριβώς επ’ αυτού στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά και στις ΗΠΑ, στο πλαίσιο ερμηνείας της «Πρώτης Τροποποίησης» του αμερικανικού Συντάγματος περί της ελευθερίας του λόγου. Στοιχείο της μελέτης δεν είναι η ευρωπαϊκή (ηπειρωτική) αντίληψη για την αντιμετώπιση του ρατσισμού, αλλά η ιδιαίτερη λογική που έχει αναπτυχθεί στον αγγλοσαξωνικό χώρο και που σταδιακά επηρεάζει την ευρωπαϊκή ήπειρο.
Η μικρή αυτή μελέτη, λοιπόν, εστιάζει στο ζήτημα της «κουλτούρας» που αναπτύσσεται εντός των κοινωνικών υποσυστημάτων σε χώρες εκτός του ευρωπαϊκού (ηπειρωτικού) δικαίου και αποτελεί μια περιορισμένη απόπειρα να προσεγγισθούν ζητήματα με δυσθεώρητο βάθος και απέραντη βιβλιογραφία, με βάση ένα κεντρικό ερώτημα: ποια είναι η πολιτική που εφαρμόζεται στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο και τι είδους στρεβλώσεις έχει δημιουργήσει; Και περαιτέρω: πώς οι στρεβλώσεις αυτές μπορούν να αποφευχθούν στην Ελλάδα, δηλαδή σε μία χώρα με έντονη την κυρίαρχη εθνική διάσταση σε όλες τις εκφάνσεις της;
Για τις απαντήσεις, με επίγνωση των κενών που υπάρχουν και των ερωτημάτων που μένουν αναπάντητα, αναπτύσσονται τρεις επιμέρους πτυχές της αντιρατσιστικής αντίληψης:
- Πώς προέκυψε η ανάγκη νομικής της κατοχύρωσης στον δυτικό κόσμο και πώς αποτυπώνεται αυτό στις ΗΠΑ;
- Τι είδους αποτελέσματα μπορεί να έχει στη διοίκηση, την κοινή γνώμη και τα ΜΜΕ της Μ. Βρετανίας, με την παράθεση πρόσφατων υποθέσεων;
- Και, τέλος, πώς αυτή μπορεί να επιδράσει στην Ελλάδα, δεδομένου του θεσμικού και κοινωνικού υπόβαθρου της χώρας;
Η Πηνελόπη Φουντεδάκη διδάσκει συνταγματικό δίκαιο στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
