Παλαιστινιακές και ισραηλινές μαρτυρίες μιας συνεχούς καταστροφής: Παλαιστίνη 1948 σε βάθος χρόνου [1]

Αντιγόνη Σαμέλα

τχ. 127, σ. 79-86

 

«Αποτυγχάνεις να με σώσεις/ από έναν άχρηστο και επαναλαμβανόμενο θάνατο/ από τις φλόγες αυτής της μαύρης δίνης/ μέσα στο ποτάμι από τις στάχτες της. Οι φλέβες μου βράχνιασαν από τις αυτοκτονικές υλακές τους/ και εσύ επιλέγεις να μην ακούς/ – αντ΄αυτού, κοίτα με στην παράξενη φοβερή κόλασή μου./ Τι καλά που θα ήταν εάν είχες προσπαθήσει  να με φέρεις πίσω στη ζωή/ σαν ένα αγριολούλουδο, όπως η αγάπη/ μια λεπίδα χόρτου που υψώνεται στον τοίχο των εκτελέσεων,/ ένας ίσκιος σε έναν λαβύρινθο από μπουντρούμια και φυλακές…»

Samih al-Qasim, Η Θεία Ευχαριστία της αποτυχίας.[2]

 «Το μεγαλύτερο έγκλημα που ένας άνθρωπος μπορεί να διαπράξει, όποιος και να’ναι αυτός, είναι να πιστέψει, έστω και για ένα μόνο λεπτό, ότι οι αδυναμίες και τα λάθη των άλλων του δίνουν το δικαίωμα να υπάρχει εις βάρος τους και ότι δικαιώνουν τα δικά του λάθη και εγκλήματα»

 Ghassan Kanafani, Επιστρέφοντας στη Χάιφα και άλλες ιστορίες.[3]

«Προσωπικά αντιτίθεμαι στη διχοτόμηση της Παλαιστίνης, αυτής καθ’ εαυτής, αφού πιστεύω ότι η ιδανικότερη λύση είναι η από κοινού αραβο-ισραηλινή εθνική κυριαρχία σε όλη την Παλαιστίνη. Όμως, πιθανόν ετούτη η ευκαιρία δεν πρόκειται ποτέ να μας δοθεί.»

Gershom Scholem, 10.7.1937, Επιστολή 94 στον Walter Benjamin.[4]

 

Ι. Μια κρίσιμη καμπή: 1929

Στο ξεχασμένο αριστούργημά του Σιρά, ο νομπελίστας ισραηλινός συγγραφέας Shmuel Yosef Agnon [Σμούελ Γιόσεφ Άγκνον] περιγράφει τις σχέσεις Εβραίων και Αράβων από το 1924 μέχρι το 1939, τα χρόνια που ακολουθούν την εγκατάστασή του στην Ιερουσαλήμ, ύστερα από δεκαετή διαμονή στη Γερμανία: «Πριν το 1929 οι Εβραίοι που είχαν εγκατασταθεί στη συνοικία Μπάκα ζούσαν ειρηνικά και αρμονικά με τους άραβες γείτονές τους. Όταν ένας Εβραίος χαιρετούσε έναν Άραβα, τον χαιρετούσε στα αραβικά, και όταν ένας Άραβας χαιρετούσε έναν Εβραίο, τον χαιρετούσε στα εβραϊκά. Αυτό δεν ήταν μια τυπική εκδήλωση, αλλά μια ειλικρινής ανταλλαγή γεμάτη αγάπη. Εύλογα κάποιοι τότε προφήτευαν ότι Άραβες και Εβραίοι θα αποτελούσαν ένα έθνος στη γη της Παλαιστίνης… Ξαφνικά, μονομιάς, ξέσπασαν οι ταραχές του 1929. Άραβες που είχαν ζήσει για χρόνια, σαν αδέλφια, μαζί με τους Εβραίους έχυσαν το αίμα των γειτόνων τους. Ο φόβος των Αράβων ενέσκηψε στους Εβραίους και όποιος ζούσε ανάμεσά τους έτρεχε να σωθεί». Πολλοί Εβραίοι τότε εγκατέλειψαν τη γειτονιά τους. Κάποιοι γύρισαν και βρήκαν τα σπίτια τους λεηλατημένα.[5]

Ο Manfred Herbst [Μάνφρεντ Ερμπστ], ο βυζαντινολόγος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ που πρωταγωνιστεί στο μυθιστόρημα του Agnon, ήταν από τους πρώτους που επέστρεψαν. Παρά τα όσα είχαν συμβεί εξακολουθούσε να μένει προσκολλημένος στα ιδεώδη της Brit Shalom, καταστρώνοντας σχέδια που θα απέτρεπαν «τη θυματοποίηση των Αράβων από τους Εβραίους».[6]

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Εκτοπίζοντας τις γυναίκες του χωριού Tantura· Beno Rothenberg, Κρατικό Αρχείο του Ισραήλ, 18.6.1948. Η φωτογραφία [στην αρχή του παρόντος άρθρου] προέρχεται από το βιβλίο της Ariella Azoulay, From Palestine to Israel. A Photographic Record of Destruction and State Formation, 1947-1950, μτφρ. Charles S. Kamen, Pluto Press, Λονδίνο 2011, σ. 170. Όπως γράφει η Azoulay, «Όποιος κοιτάξει για ένα διάστημα αυτή τη φωτογραφία (δίχως να επηρεαστεί από την εκτεταμένη προπαγανδιστική προσπάθεια [του Ισραήλ] να παρουσιαστεί η εκδίωξη ως εθελοντική μεταφορά) δεν θα διαγράψει εύκολα από την συνείδησή του την έκφραση που έχουν στα μάτια τους αυτές οι γυναίκες»
2. Απόσπασμα από το ποίημα που γράφτηκε για τον λιβανέζο ποιητή Khalil Hawi, ο οποίος αυτοκτόνησε στις 6 Ιουνίου 1982, δυο μέρες μετά την εισβολή του Ισραήλ στο Λίβανο. Το ποίημα Η Θεία Ευχαριστία της αποτυχίας του Samih al-Qasim, του σπουδαιότερου, μαζί με τον Mahmud Darwish, παλαιστίνιου ποιητή, ανακάλυψα στo: An Anthology of Arabic Poetry 1945-1984, επιλ. και μτφρ. John Mikhail Asfour, διατριβή στο Τμήμα Αγγλικών του Πανεπιστήμιου McGill, Μόντρεαλ 1984, σ. 362-363 (πρόσβαση στο διαδίκτυο: 8.8.2014)
3. Ghassan Kanafani, «Returning to Haifa», στο Palestine’s Children. Returning to Haifa and Other Stories, μτφρ. Barbara Harlowe / Karen E. Riley, Lynn Rienner Publishers, Λονδίνο 2000, σ. 186. Το 1972 ο συγγραφέας σκοτώθηκε στον Λίβανο από βόμβα που είχε τοποθετηθεί στο αυτοκίνητό του
4. Steven E. Aschheim, «The Metaphysical Psychologist: On the Life and Letters of Gershom Scholem», Journal of Modern History 76 (2004), σ. 920
5. Παράθεμα: Shmuel Yosef Agnon, Shira, μτφρ. Zeva Shapiro, επίμ. Robert Alter, Syracuse University Press, Ν. Υόρκη 1996, σ. 93-94. Στις διαδηλώσεις του 1929, όπου 300 Eβραίοι δολοφονήθηκαν από Άραβες, ο βραβευμένος το 1966 με Νόμπελ μοντερνιστής συγγραφέας έχασε το σπίτι του και τη βιβλιοθήκη του. Ο Agnon, ο οποίος είχε γεννηθεί στην Γαλικία (στη σημερινή Ουκρανία), είχε μεταναστεύσει το 1924 από τη Γερμανία στην Ιερουσαλήμ, όπου διέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του. Επίσης, την περίοδο 1908-1912 είχε εγκατασταθεί στη Γιάφα. Βλ. Alan L. Mintz, Translating Israel: Contemporary Hebrew Literature and its Reception in America, Syracuse University Press, Ν. Υόρκη 2001, σ. 94-95, 103
6. Agnon, Shira, ό.π., σ. 79.

 

Η Αντιγόνη Σαμέλα είναι ιστορικός κοινωνιολόγος (antigonesam@gmail.com)