Αλέξης Ηρακλείδης
τχ. 132-133, σ. 29-39
Ο ελληνικός όρος «εθνικά θέματα» δεν είναι δόκιμος στη διεθνή πολιτική, όπου υπάρχει η έννοια των εθνικών συμφερόντων (national interests) ή των θεμάτων εθνικής ασφάλειας (national security issues). Υπάρχει, εξάλλου, και ο παλιότερος συναφής όρος raison d’état, που αναφερόταν στα συμφέροντα ενός κράτους πριν από την έλευση του εθνικισμού και του έθνους-κράτους. Ωστόσο, ο όρος «εθνικό θέμα» ̶ και αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί το σύνδρομο των εθνικών θεμάτων ̶ δεν αποτελεί ελληνική μοναδικότητα. Υπάρχει ο ίδιος ακριβώς όρος με τα ίδια χαρακτηριστικά σε μία τουλάχιστον χώρα, στη γειτονική Τουρκία ο όρος milli dava. Στην Ινδία πάλι, ο όρος «εθνικά θέματα» χρησιμοποιείται για να δηλώσει τις προτεραιότητες της εσωτερικής πολιτικής, όπως η εκπαίδευση, η φτώχεια ή η πάταξη της διαφθοράς.
Στην Ελλάδα, όταν ένα θέμα αναγορευθεί σε εθνικό, προκαλεί έντονη συναισθηματική φόρτιση και αποβαίνει ταμπού. Τα πνεύματα οξύνονται, η ατμόσφαιρα δηλητηριάζεται και επικρατεί ο υπερπατριωτισμός, η αδιαλλαξία, η δημαγωγία, ο λαϊκισμός, στοιχεία που οδηγούν στο θόλωμα της σκέψης. Εξοβελίζεται ο ορθολογισμός και η Ελλάδα ακολουθεί ατραπούς που δύσκολα επιτρέπουν την επίλυση του προβλήματος με διάλογο και διαπραγματεύσεις. Ο πήχης τίθεται σε σημείο μη ρεαλιστικό, με μόνη αποδεκτή έκβαση τους Έλληνες «νικητές» και «κερδισμένους» και την άλλη πλευρά «ηττημένη» (για τους εθνικιστές, ει δυνατόν, και «ντροπιασμένη»). Έτσι χάνονται, η μία μετά την άλλη, πολύτιμες ευκαιρίες για λογική επίλυση των προβλημάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι οι διενέξεις για τα ελληνικά εθνικά θέματα παγιώνονται και διαιωνίζονται: το Κυπριακό συμπληρώνει 66 χρόνια άλυτο, η διένεξη του Αιγαίου 42 χρόνια, το Μακεδονικό 25 χρόνια. Και όσο αυτή η νοοτροπία περί των εθνικών θεμάτων επικρατεί και διαιωνίζεται, εμφανίζονται, σαν λερναία ύδρα, και νέα εθνικά θέματα (όπως το Ποντιακό σήμερα), ξεχασμένα εθνικά θέματα επανεμφανίζονται (όπως το Μακεδονικό και το Βορειοηπειρωτικό) ή σε συγκεκριμένα εθνικά θέματα προστίθενται και άλλες διαφορές, όπως στη διένεξη του Αιγαίου προστέθηκαν τα Ίμια, το 1996, και πιο πρόσφατα η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ).
Ο Αλέξης Ηρακλείδης διδάσκει διεθνείς σχέσεις στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
