Ζητήματα αναπαράστασης στη Διπλή ζωή της Βερόνικα

Ορέστης Κωνσταντάς

τχ. 142

I

Η απόπειρα να μιλήσει κανείς για μια ταινία, εν προκειμένω για τη Διπλή ζωή της Βερόνικα, επισκιάζεται από την αδυναμία να μεταγράψουμε, να μεταφράσουμε δηλαδή πειστικά, την εικόνα σε λέξη. Ως εκ τούτου πρέπει μάλλον να παραιτηθούμε από την ιδέα να πούμε τι είναι αυτό που η ταινία δείχνει, καθώς βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το εξαιρετικά επίπονο έργο να καθολικεύσουμε –προκειμένου το επιχείρημα που παρουσιάζουμε να γίνει επαρκώς πειστικό– αυτό που παραμένει πεισματικά μερικό, επιμέρους και ατομικό. Ωστόσο, αντιμέτωποι με τη μεταιχμιακή αυτή εργασία που αξιώνει να επανασυρράψει όσα καταστατικά εμφανίζονται αποσχισμένα, θα μπορούσαμε να εξετάσουμε τι είναι αυτό που εμείς βλέπουμε στην ταινία. Το ερμηνευτικό αυτό σχήμα, που ο Πιρς (Charles Sander Pierce) κωδικοποιεί ως ενδείκτη (index), μας εισάγει απευθείας σε αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί μια χωρική κατανόηση του κινηματογραφικού έργου.

Επιπλέον, η χρονική απόσταση –σχεδόν τριάντα χρόνια– που μας χωρίζει από το υπό εξέταση «έργο τέχνης» απαιτεί όχι μόνο να ανασυστήσουμε τα ιστορικά συμφραζόμενα που σημαδεύουν το ίδιο το κινηματογραφικό προϊόν, και προς τα οποία στρέφεται η ενδεικτική (indexical) του λειτουργία, αλλά να αποκαταστήσουμε τη θέση της μεταξύ τους (διαλεκτικής) σχέσης ως μια στιγμή στη μορφοποίηση της διαδικασίας ενός πολιτισμού που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ευρωπαϊκό.

Οι ερωτικές ιστορίες που παρακολουθούμε στην αφηγηματική εκδίπλωση της ταινίας αποτελούν αφενός προνομιακό σημείο εισόδου του θεατή στο φιλμικό σύμπαν της ταινίας και αφετέρου συστήνουν το πεδίο καταγραφής των ανεπαίσθητων χωροχρονικών μετατοπίσεων της υποκειμενικότητας όπως αυτή υλοποιείται στο πεδίο του ερωτισμού και σημαδεύεται καθοριστικά από την παρουσία του αντικειμένου της επιθυμίας. Η διασταύρωση του κινηματογραφικού βλέμματος με το ερωτικό φαινόμενο ρίχνει ένα αναπάντεχο φως στην περατότητα του υποκειμένου, καθώς αυτό εμπλέκεται σε μια διαδικασία που αντιστρατεύεται κάθε απόπειρα σταθεροποιημένης συγκρότησής του ως τέτοιο.

ΙΙ

Ένα καλό σημείο να ξεκινήσει κανείς με τη Διπλή ζωή της Βερόνικα είναι το ερώτημα για το πού της ταινίας. Η απάντηση στο ερώτημα αυτό χωρίζει την ταινία σε δύο και κάτι μέρη. Στο πρώτο μέρος παρακολουθούμε τη Βερόνικα, Πολωνή λυρική τραγουδίστρια στο ξεκίνημα της καριέρας της, μέχρι τον θάνατό της στην Κρακοβία. Στο δεύτερο μέρος, ξαναβλέπουμε την ίδια ηθοποιό να υποδύεται τη Βερονίκ, Γαλλίδα δασκάλα μουσικής στο Παρίσι. Αφήνοντας προς στιγμήν κατά μέρους το πιο δημοφιλές ερώτημα για την ταινία που αφορά τον βαθμό ταύτισης ή διαφοροποίησης της Βερόνικα από τη Βερονίκ, ας εστιάσουμε σε αυτήν τη γεωγραφική μετατόπιση: από την Πολωνία στη Γαλλία. Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τη μετατόπιση αυτή βιογραφική: ο ίδιος ο σκηνοθέτης κατά τη χρονική περίοδο που επεξεργάζεται την ταινία μεταναστεύει από τη μία χώρα στην άλλη. Τούτο δεν αποτελεί σύμπτωση, αλλά καταγράφει τη διάβαση ενός κατωφλιού που αποτελεί το ερμηνευτικό κλειδί τόσο για την υπό εξέταση ταινία όσο και για τη συνολική φιλμογραφία του Κισλόφσκι (Krzysztof Kieślowski).

[…]

Ο Ορέστης Κωνσταντάς είναι αρχιτέκτονας μηχανικός, Dipl.Arch., M.A., M.Sc., υποψήφιος διδάκτωρ στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

 

Δείτε Επίσης

Αφήστε μια απάντηση

IΔPYTHΣ Σταμάτης Χρυσολούρης

EKΔOTEΣ Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου

ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Έφη Αβδελά, Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Νικόλας Βαγδούτης, Θανάσης Βαλαβανίδης, Οντέτ Βαρών Βασάρ, Λίνα Βεντούρα, Κώστας Βλασόπουλος, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Έλλη Δρούλια, Χάρης Εξερτζόγλου, Ελευθερία Ζέη, Όλγα Θεμελή, Βίκυ Ιακώβου, Γιώργος Ιωαννίδης, Γιώργος Καραβοκύρης, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Λούση Κιουσοπούλου, Ηλίας Κούβελας, Μάκης Κουζέλης, Νίκος Κουραχάνης, Δημήτρης Κυρτάτας, Σαράντης Λώλος, Γιώργος Μαλάμης, Αχιλλέας Μητσός, Αλεξάνδρα Μπακαλάκη, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Ρίκα Μπενβενίστε, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Στρατής Μπουρνάζος, Ανδρέας Πανταζόπουλος, Κατερίνα Ροζάκου, Άκης Παπαταξιάρχης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Ειρήνη Σκαλιώρα, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταυρακάκης, Κώστας Τσιαμπάος, Σάββας Τσιλένης, Δημήτρης Χριστόπουλος, Κώστας Χριστόπουλος, Θωμάς Ψήμμας.

ΓPAMMATEIA ΣYNTAΞHΣ Γρηγόρης Ανανιάδης, Βίκυ Ιακώβου, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Γιώργος Μαλάμης, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Σάββας Τσιλένης

KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Βουβούλα Σκούρα

ΔIEYΘYNTHΣ EKΔOΣHΣ Γιώργος Γουλάκος

ΔIOPΘΩΣH KEIMENΩN Αναστασία Λαμπροπούλου

HΛEKTPONIKH ΣEΛIΔOΠOIHΣH-ΦIΛMΣ Eκδόσεις νήσος, Σαρρή 14, 105 53 Αθήνα, τηλ.: 210.3250058

EKTYΠΩΣH Kωστόπουλος Γιώργος, Aκομινάτου 67-69, τηλ.: 210.8813.241

BIBΛIOΔEΣIA Βασ. & Ζαχ. Μπετσώρη O.Ε., Στ. Γονατά 13A, τηλ.: 210.5743.783

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Εισάγετε το email σας για να ενημερώνεστε για τα νέα άρθρα