Στέργιος Μήτας
Τχ. 155-156
Η επαιτεία αποτελεί τα τελευταία χρόνια μία προσφιλή υπόθεση εργασίας για πολλές πειθαρχίες και πεδία λόγου. Έχουμε πλειάδα κοινωνικών-ανθρωπολογικών μελετών για το ζήτημα· νομική έριδα για τις ποινικές –ή μη– διαστάσεις του· αναλύσεις τύπου «εφαρμοσμένης ηθικής» για τα ηθικά διλήμματα της πράξης ελεημοσύνης κ.λπ. Ενίοτε δε το ζήτημα εμπνέει ή και πυροδοτεί δημόσιες διενέξεις, όπως στην Ελλάδα το 2018, που επέφεραν (αισίως) και την κατάργηση του οικείου αδικήματος (βλ. άρθρο 407 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο όριζε: «όποιος επαιτεί από φυγοπονία ή από φιλοχρηματία ή κατά συνήθεια τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών μηνών»).
Αρκετές από τις συζητήσεις όμως, όπως θα εξηγήσουμε ευθύς, φαίνεται να σκοντάφτουν στη μονομέρεια ή να οξύνουν τελικώς, αντί να αίρουν, τις απορίες. Άξιο παρατήρησης εξάλλου είναι ότι από το τραπέζι της συζήτησης εν πολλοίς απουσιάζει η πολιτική φιλοσοφία.2 Και αυτό εκπλήσσει, διότι οι κλασικοί της νεωτερικής φιλοσοφίας, από τον Kant ως τους Hegel και Marx, φιλοξενούν συχνά πυκνά στα κείμενά τους σκέψεις για το φαινόμενο, και μάλιστα εντάσσοντάς το στο ευρύτερο πλέγμα σχέσεων των, εν εξελίξει τότε, νεωτερικών κοινωνιών.
Πιστεύουμε ότι με την αρωγή τους είναι δυνατό να δομηθεί ένα επιχείρημα, ισχυρό ως προς το σήμερα, ικανό τόσο να φωτίζει τις ηθικές απορίες κι εντάσεις που συνοδεύουν το όλο ζήτημα, όσο και να αποκρίνεται στα οικεία κανονιστικά ερωτήματα που ανακύπτουν για την αρμόζουσα ατομική πράξη και τους δίκαιους έννομους θεσμούς σε συνθήκες ώριμης αστικής κοινωνίας. Κρίσιμους πόρους για το εγχείρημά μας πρόκειται εξάλλου να αντλήσουμε από τις αναπαραστάσεις της επαιτείας που έχει φιλοτεχνήσει, στα poèmes en prose του, ο Baudelaire: θεματική που, όπως θα φανεί, επαληθεύει θαυμάσια τον χαρακτηρισμό, για το έργο του Γάλλου συγγραφέα, ως κριτική ποιητική συνείδηση των Νέων Χρόνων.3
[…]
Ο Στέργιος Μήτας είναι επίκουρος καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου στο πανεπιστήμιο Λευκωσίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η ανά χείρας μελέτη αποτελεί την επεξεργασμένη μορφή ενός χειρογράφου, που αποτέλεσε τη βάση παρουσίασης στο Σεμινάριο Κοσμά Ψυχοπαίδη. Διαρκές Σεμινάριο Θεωρίας και Επιστημολογίας των Κοινωνικών Επιστημών, την Πέμπτη, 30 Ιανουαρίου 2020, Πανεπιστήμιο Αθηνών. Θα ήθελα –κι από τη θέση αυτή– να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στους επιστημονικούς υπευθύνους του σεμιναρίου, Αλίκη Λαβράνου, Στέφανο Δημητρίου και Θωμά Νουτσόπουλο, για τη φιλοξενία, τα σχόλια και τις παρατηρήσεις τους, καθώς κι όλα τα μέλη και τους/τις φίλους/ες του σεμιναρίου που συμμετείχαν στη συζήτηση.
2. Βλ. τις οικείες παρατηρήσεις σε Christine Sypnowich, «Begging», στης ίδιας (επιμ.), The Egalitarian Conscience. Essays in Honour of G. A. Cohen, Oxford University Press, Οξφόρδη 2006, σ. 178.
3. Βλ. αντί άλλων την κλασική, πλέον, ανάλυση του Walter Benjamin, Σαρλ Μπωντλαίρ. Ένας λυρικός στην ακμή του καπιταλισμού, β’ έκδ., μτφρ. Γιώργος Γκουζούλης, επιμ. Κώστας Λιβιεράτος – Λευτέρης Αναγνώστου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2002, ιδίως σ. 15-120.
