ΜΑΡΙΝΑ ΣΤΑΜΑΤΗ
Τχ. 157
Το ντοκιμαντέρ αποτελεί ένα αναγνωρισμένο κινηματογραφικό είδος, που ταυτίζεται τις περισσότερες φορές με την πραγματικότητα ή τουλάχιστον με συγκεκριμένες, επιμέρους όψεις της. Θεωρείται ως η κινηματογραφική απεικόνιση της πραγματικότητας και σε αρκετές περιπτώσεις ως ενιαίο είδος. Όμως, για άλλους μελετητές αποτελεί ένα ιδιαίτερο και περίπλοκο κινηματογραφικό είδος με σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάλογα με την τεχνική και τους κώδικες που κάθε σκηνοθέτης υιοθετεί και εισάγει στο έργο του (1).
Αντίθετα με την πεποίθηση που υπάρχει, το ντοκιμαντέρ δεν αναπαριστά πιστά την πραγματικότητα αλλά διαρκώς την ερμηνεύει. Δεν αποτελεί δηλαδή στατικό φιλμ τεκμηρίωσης, αλλά οιονεί δυναμικό ερμηνευτικό εγχείρημα. Αυτό είναι ένα ιδίωμα που περιλαμβάνεται σε όλες τις αναπαραστατικές τέχνες και κατ’ επέκταση και στο ντοκιμαντέρ. Η κάμερα μπορεί να καταγράφει αυτό που βλέπει –και να μην περιλαμβάνονται στοιχεία μυθοπλασίας– αλλά ο τρόπος αποτύπωσης διαμεσολαβείται από την οπτική του σκηνοθέτη και τον τρόπο που προσεγγίζει το θέμα του. Η οπτική του σκηνοθέτη και η προσέγγιση που επιλέγεται τελικά επηρεάζει την εικόνα της πραγματικότητας που δημιουργείται και μεταδίδεται στο κοινό (2).
Η Στεφανή (3) παραθέτει έναν ορισμό του τι είναι το ντοκιμαντέρ που περιλαμβάνει τα βασικά του χαρακτηριστικά. Αποτελεί κινηματογραφικό είδος και δεν περιέχει στοιχεία μυθοπλασίας, τουλάχιστον με τον συμβατικό τρόπο που χρησιμοποιούνται στον κινηματογράφο. Δεν περιλαμβάνει δηλαδή κουστούμια, ηθοποιούς, κινηματογραφικά εφέ, κτλ. Τέλος, καταγράφει την πραγματικότητα που υπάρχει και όχι κάποια φανταστική υπόθεση. Βέβαια ο ορισμός του ντοκιμαντέρ παραμένει ένα περίπλοκο και αμφιλεγόμενο ζήτημα, τόσο μεταξύ των θεωρητικών του κινηματογράφου, όσο και μεταξύ των ντοκιμαντεριστών και του κοινού. Η άποψη του Βερτόφ για το ντοκιμαντέρ συνίσταται στο να παρουσιάσει «τη ζωή όπως είναι. Αν σε μια σκηνοθετημένη ταινία πρέπει να ξέρεις να παίζεις, το σημαντικό σε μια ταινία ντοκιμαντέρ είναι να μην παίζεις» (4).
[…]
Η Μαρίνα Σταμάτη είναι υποψήφια διδακτόρισσα στο Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Εύα Στεφανή, Δέκα κείμενα για το ντοκιμαντέρ, Πατάκης, Αθήνα 2007, σ. 9.
2. Αυτ., σ. 9-10· Anna Grimshaw & Amanda Ravetz, Ο κινηματογράφος της παρατήρησης. Ανθρωπολογία, κινηματογράφος και η εξερεύνηση της κοινωνικής ζωής, μτφρ. Ειρήνη Κατσουνάκη, Πόλις, Αθήνα 2012, σ. 38.
3. Αυτ., σ. 10.
4. Ζόρζ Σαντούλ, Το ντοκυμαντέρ από τον Βερτώφ στον Ρους: Κάμερα-μάτι και κάμερα-στυλό, μτφρ. Παπακυριακής Γιώργος, Αιγόκερως, Αθήνα 1985.
