Λεωνίδας Καρακατσάνης
τχ. 138-139
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, ειδικά υπό το πρίσμα της ιστορίας των πρωτοβουλιών προσέγγισης, χαρακτηρίζονται από ένα ιδιαίτερο φαινόμενο: τη συνεχή επίκληση και αναζήτηση μιας «αυθεντικότητας» και μιας «πρωτιάς».
Η ανασκόπηση της ιστορίας των ελληνοτουρκικών επαφών, τόσο σε επίπεδο κοινωνίας πολιτών, μη κυβερνητικών πρωτοβουλιών, όσο και μεταξύ κυβερνητικών φορέων ή προσωπικοτήτων, από το 1923 έως και σήμερα αποκαλύπτει τη συνεχή επανάληψη των φράσεων «η πρώτη πρωτοβουλία…», «η πρώτη συνάντηση…», «η πρώτη φορά μετά από τόσα χρόνια…».
Γιατί όμως η επίκληση της «πρωτιάς» επιμένει να εμφανίζεται, αν και οι πρωτοβουλίες που έχουν πολλαπλώς αυτο-αποκληθεί «πρώτες», ειδικά τα τελευταία 20 χρόνια, έχουν αρκετές συνάφειες με αντίστοιχες στο παρελθόν;
Σε ορισμένες περιπτώσεις ο προφανής στόχος ήταν να δοθεί μια νέα ώθηση σε τομείς που είχαν ατονήσει. Εδώ εντάσσονται, για παράδειγμα, οι συναντήσεις των Τούρκων και Ελλήνων δημοσιογράφων και εκδοτών το 1978 στην Αθήνα, δεκαεπτά χρόνια μετά τις επαφές τους υπό τη σκέπη του Διεθνούς Ινστιτούτου Τύπου στη Ρόδο το 1961.
Σε άλλες περιπτώσεις, η επίκληση της «πρωτιάς» είχε μάλλον στόχο να τονίσει τη διαφορά της νέας πρωτοβουλίας από παρόμοιες προηγούμενες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ, και πάλι από τον χώρο της δημοσιογραφίας, η επαναρίθμηση από το «1» της σειράς των συναντήσεων Ελλήνων και Τούρκων δημοσιογράφων που πραγματοποιήθηκαν την περίοδο της «διπλωματίας των σεισμών» μετά το 1999, υπό την αιγίδα μεγάλων εκδοτικών φορέων. Ωστόσο, μόλις λίγα χρόνια νωρίτερα, την επομένη της κρίσης των Ιμίων, σειρά αριθμημένων επαφών είχε ήδη πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο του άτυπου δικτύου «Δημοσιογράφοι για την Ειρήνη στο Αιγαίο και τη Θράκη».
Τέλος, ιδιαίτερα στον χώρο των παρεμβάσεων της κοινωνίας πολιτών, η συχνή επαν-επίκληση της «πρωτιάς» σχετίζεται με την ώθηση για δράση που προσφέρει η συναισθαντική ενέργεια της αυτο-εικόνας των δρώντων ως «πρωτοπόρων» και της αίσθησης ότι οι δράσεις τους είναι «ιστορικές». Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτή η συνθήκη προκύπτει από μια ειλικρινή άγνοια της ιστορίας άλλων παρόμοιων πρωτοβουλιών στο παρελθόν. Χαρακτηριστικός εδώ είναι ο τρόπος που, ειδικά μετά το 1999, οι περισσότεροι συμμετέχοντες στις διάφορες ελληνοτουρκικές συναντήσεις, μαθητών, φοιτητών, τοπικών, επαγγελματικών ή εμπορικών οργανώσεων και συλλόγων, ή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, αισθάνονταν αληθινά περήφανοι για το γεγονός ότι η «δική τους» απόπειρα ήταν η «πρώτη» (παρόλο που σε πολλές περιπτώσεις δεν ήταν). Η ιστορία της συνεχούς ίδρυσης οργανώσεων «ελληνο-τουρκικής φιλίας» αντανακλά αυτή την επανάληψη: από την ίδρυση της «Ελληνοτουρκικής Ένωσης» το 1938 επί Μεταξά στην Ελλάδα, την ανάδυση διάφορων αντίστοιχων συλλόγων στις αρχές της δεκαετίας του ’50, την οργάνωση των επιτροπών ελληνο-τουρκικής φιλίας από Τούρκους και Έλληνες διανοούμενους και καλλιτέχνες σε Αθήνα και Κωνσταντινούπολη το 1987, μέχρι και τα διάφορα ελληνοτουρκικά σωματεία φιλίας που προέκυψαν μετά το 1999.
[…]
Ο Λεωνίδας Καρακατσάνης είναι πολιτικός επιστήμονας.
Comment