Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο στην εκπαίδευση: Για τον ρουσσωικό κανόνα της αρνητικής αγωγής

Γιώργος Σαγκριώτης
τχ. 121, σ. 87-92

Ο Ρουσσώ είναι από τους λίγους συγγραφείς που είναι σχεδόν αδύνατο να μιλήσει κανείς για το έργο τους, χωρίς να μιλήσει για το πρόσωπό τους. Το αγαπημένο θέμα για τον συγγραφέα των Εξομολογήσεων, των Ονειροπολήσεων, των Διαλόγων του Ζαν-Ζακ με τον Ρουσσώ είναι, ως γνωστό, συνήθως αυτός ο ίδιος. Ωστόσο, τα βήματα του δημιουργού δεν καθιστούν τα μονοπάτια του κειμένου πιο βατά. Το αντίθετο, μάλιστα. Και ο λόγος είναι ότι τα ίχνη του προσώπου σηματοδοτούν μάλλον την απουσία του. Τότε, όμως, γιατί να βρίσκονται εκεί;

Ας πάρουμε για παράδειγμα το Κοινωνικό Συμβόλαιο, ένα έργο όπου το πρώτο πρόσωπο χρησιμοποιείται ελάχιστα. Παρ’ όλα αυτά, στην πρώτη κιόλας σελίδα του βιβλίου, εν είδει δικαιολόγησης της συγγραφής του, ο Ρουσσώ εστιάζει για άλλη μια φορά στον εαυτό του: «Μπορεί να με ρωτήσετε μήπως γράφοντας περί πολιτικής είμαι τάχα ηγεμόνας ή νομοθέτης. Απαντώ, όχι». Ως εδώ, τα πράγματα εξελίσσονται φυσιολογικά. Ο άνθρωπος που ενέπνευσε σε τέτοιο βαθμό τις ευρωπαϊκές επαναστάσεις δεν θα ήταν δυνατό να εκχωρεί δικαίωμα πολιτικού λόγου και κρίσης μόνο στους κατόχους της εξουσίας. Όμως, η πραγματική σκοπιμότητα της δήλωσης δεν είναι αυτή που περιμένουμε. Ο Ρουσσώ δεν ισχυρίζεται ότι γράφει μολονότι δεν κατέχει θέση εξουσίας, αλλά ακριβώς για αυτό. «Απαντώ όχι», μας λέει, «και γι’ αυτό γράφω περί πολιτικής. Αν ήμουν ηγεμόνας ή νομοθέτης, δεν θα έχανα το χρόνο μου να λέω τι πρέπει να γίνει· θα το έπραττα ή θα σιωπούσα». Το διασημότερο έργο του Ρουσσώ και ένα από τα σπουδαιότερα πολιτικοθεωρητικά κείμενα όλων των εποχών είναι, κατά τον ίδιο τον συγγραφέα, καρπός χαμένου χρόνου, σχεδόν περιττό. Δεν θα αργήσουμε να ξανασυναντήσουμε αυτή την απώλεια.

Το παρόν κείμενο aποτελεί επεξεργασία ομότιτλης εισήγησης στην επιστημονική διημερίδα, με θέμα «Ο J.-J. Rousseau και η εποχή μας. 300 χρόνια από τη γέννησή του (1712-2012)», που διοργάνωσαν το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (10-11 Νοεμβρίου 2012).

Ο Γιώργος Σαγκριώτης κάνει μεταδιδακτορική έρευνα στην πολιτική φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο της Φραγκφούρτης.

Tags  

Δείτε Επίσης

Αφήστε μια απάντηση

IΔPYTHΣ Σταμάτης Χρυσολούρης

EKΔOTEΣ Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου

ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Έφη Αβδελά, Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Νικόλας Βαγδούτης, Θανάσης Βαλαβανίδης, Οντέτ Βαρών Βασάρ, Λίνα Βεντούρα, Κώστας Βλασόπουλος, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Έλλη Δρούλια, Χάρης Εξερτζόγλου, Ελευθερία Ζέη, Όλγα Θεμελή, Βίκυ Ιακώβου, Γιώργος Ιωαννίδης, Γιώργος Καραβοκύρης, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Λούση Κιουσοπούλου, Ηλίας Κούβελας, Μάκης Κουζέλης, Νίκος Κουραχάνης, Δημήτρης Κυρτάτας, Σαράντης Λώλος, Γιώργος Μαλάμης, Αχιλλέας Μητσός, Αλεξάνδρα Μπακαλάκη, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Ρίκα Μπενβενίστε, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Στρατής Μπουρνάζος, Ανδρέας Πανταζόπουλος, Κατερίνα Ροζάκου, Άκης Παπαταξιάρχης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Ειρήνη Σκαλιώρα, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταυρακάκης, Κώστας Τσιαμπάος, Σάββας Τσιλένης, Δημήτρης Χριστόπουλος, Κώστας Χριστόπουλος, Θωμάς Ψήμμας.

ΓPAMMATEIA ΣYNTAΞHΣ Γρηγόρης Ανανιάδης, Βίκυ Ιακώβου, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Γιώργος Μαλάμης, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Σάββας Τσιλένης

KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Βουβούλα Σκούρα

ΔIEYΘYNTHΣ EKΔOΣHΣ Γιώργος Γουλάκος

ΔIOPΘΩΣH KEIMENΩN Αναστασία Λαμπροπούλου

HΛEKTPONIKH ΣEΛIΔOΠOIHΣH-ΦIΛMΣ Eκδόσεις νήσος, Σαρρή 14, 105 53 Αθήνα, τηλ.: 210.3250058

EKTYΠΩΣH Kωστόπουλος Γιώργος, Aκομινάτου 67-69, τηλ.: 210.8813.241

BIBΛIOΔEΣIA Βασ. & Ζαχ. Μπετσώρη O.Ε., Στ. Γονατά 13A, τηλ.: 210.5743.783

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Εισάγετε το email σας για να ενημερώνεστε για τα νέα άρθρα