Ειρήνη Καραμούζη
τχ. 140-141
Στις 14 Ιανουαρίου 1963 ο στρατηγός Ντε Γκωλ έδωσε συνέντευξη Τύπου κατά την οποία διακήρυξε την αντίθεσή του στην πρώτη αίτηση που είχε υποβάλει το Ηνωμένο Βασίλειο για ένταξη στην τότε Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ). Ανέπτυξε το ακόλουθο επιχείρημα:
Η Βρετανία είναι δύναμη νησιωτική, θαλάσσια, προσδεμένη –λόγω του εμπορίου, των αγορών και των πηγών προμηθειών της σε τρόφιμα– με τις πλέον διαφορετικές και συχνά πιο μακρινές χώρες. Η δραστηριότητα είναι βασικά βιομηχανική και εμπορική, και όχι αγροτική. Διατηρεί, σε όλη τη δραστηριότητά της, πολύ ιδιάζουσες, ιδιόμορφες συνήθειες και παραδόσεις. Εν ολίγοις, η φύση, οι δομές και οι ιδιαίτερες συνθήκες που χαρακτηρίζουν την Αγγλία διαφέρουν σημαντικά από εκείνες άλλων ηπειρωτικών κρατών. Πώς δύναται η Βρετανία –η οποία ζει, παράγει και εμπορεύεται κατ’ αυτόν τον τρόπο– να ενταχθεί στην Κοινή Αγορά υπό την παρούσα μορφή και λειτουργία της;
Πολλά από τα επιχειρήματα του τότε Γάλλου προέδρου είναι ακόμη επίκαιρα και ενσωματώνουν τα διλήμματα που η εκάστοτε βρετανική κυβέρνηση είχε να αντιμετωπίσει όταν καθόριζε την πολιτική της έναντι της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Όταν ο πρωθυπουργός Χάρολντ Μακμίλαν υπέβαλε στις 31 Ιουλίου 1961 την πρώτη αίτηση της χώρας για ένταξη στην ΕΟΚ, ένα νεφελώδες μείγμα εθνικού συμφέροντος και αντίληψης για τη διακριτή ιστορική εξέλιξη, τη γεωγραφική θέση και την εθνική ταυτότητα κατέστησε την «Ευρώπη» ζήτημα αντιπαράθεσης στη βρετανική πολιτική κουλτούρα. Το Brexit αποτελεί μόνο ένα –αν και ιδιαίτερα σημαντικό– κεφάλαιο σε μια ιστορία που διαρκεί δεκαετίες.
Η «προβληματική» σχέση της Βρετανίας με την ευρωπαϊκή ενοποίηση συνδέεται στενά με τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο οι Βρετανοί αυτοπροσδιορίζονται. Η εικόνα της Βρετανίας ως του «τελευταίου οχυρού» στην Ευρώπη εναντίον της ναζιστικής Γερμανίας έχει εμποτίσει βαθιά τη βρετανική κουλτούρα και επιτρέπει στη χώρα να παρουσιάζεται ως διακριτή περίπτωση από την υπόλοιπη Ευρώπη. Το αίσθημα της ιδιαιτερότητας ενισχύθηκε με το πέρασμα του χρόνου εξαιτίας της ψυχοσύνθεσης που χαρακτηρίζει τη Βρετανία, δηλαδή μιας νήσου που για αιώνες δεν έχει γνωρίσει εισβολή, παρότι η ίδια έχει κατ’ επανάληψη εμπλακεί στις πολιτικο-διπλωματικές και στρατιωτικές εξελίξεις της ηπειρωτικής Ευρώπης. Επίσης, η διαφορετικότητα ενισχύθηκε και λόγω του συνταγματικού/θεσμικού πλαισίου της Βρετανίας, το οποίο είναι γνωστό ως Westminster model. Ωστόσο, η έμφαση στην κουλτούρα και τους θεσμούς δεν πρέπει να υποβαθμίσει το δομικό πλαίσιο των σχέσεων Βρετανίας και Ευρώπης, που προσδιορίζεται από τις προσπάθειες ένταξης, την ίδια εμπειρία της βρετανική ένταξης στην Κοινότητα και τον αντίκτυπο που αυτή είχε στη διαμόρφωση των βρετανικών αντιλήψεων για την Ευρώπη.
[…]
H Ειρήνη Καραμούζη διδάσκει Σύγχρονη Ιστορία στο Πανεπιστήμιο του Sheffield.
