Τχ. 155-156
Σεργκέι Λοζνίτσα: Μια τολμηρή φωνή
Μεγαλωμένος στη Σοβιετική Ένωση και με έδρα του πλέον το Βερολίνο, ο 57χρονος πολυβραβευμένος Ουκρανός σκηνοθέτης έχει αφιερώσει το κινηματογραφικό του έργο στην κριτική διερεύνηση του ταραχώδους παρελθόντος και παρόντος της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Έχει στο ενεργητικό του 40 ντοκιμαντέρ και 4 ταινίες. Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποια από αυτά. Η δραματική του ταινία In the Fog μεταφέρει στην οθόνη ένα διήγημα με θέμα ένα τραγικό επεισόδιο της αντίστασης στην κατεχόμενη από τους ναζί Λευκορωσία (Βραβείο FIPRESCI, Φεστιβάλ Καννών 2012). Το μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ Maidan (2014) καταγράφει την εξέγερση κατά του προέδρου Γιανουκόβιτς, που εκτυλίχθηκε στην Πλατεία Ανεξαρτησίας του Κιέβου ως διαδικασία πολιτικής αφύπνισης. Το ντοκιμαντέρ The Event (2015) εστιάζει την κάμερα στις δραματικές στιγμές του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του προέδρου Γκορμπατσώφ τον Άυγουστο του 1991, λίγο πριν από τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η ταινία του Donbass πραγματεύεται σε 13 επεισόδια την υβριδική σύγκρουση μεταξύ της Ουκρανίας και της υποστηριζόμενης από τη Ρωσία αυτοανακηρυχθείσας Λαϊκής Δημοκρατίας του Ντονέτσκ, που δημιουργήθηκε σε αυτή την ανατολική ουκρανική επαρχία (Βραβείο καλύτερης σκηνοθεσίας, κατηγορία Un Certain Regard του Φεστιβάλ Καννών, 2018). Τα ντοκιμαντέρ The Trial (2018) και State Funeral (2019) έχουν ως αντικείμενο τον σταλινισμό: το πρώτο εξετάζει τις διαβόητες δίκες της Μόσχας του 1930, ενώ το δεύτερο, βασισμένο σε άγνωστο αρχειακό υλικό, παρουσιάζει την κηδεία του Στάλιν ως την αποκορύφωση της προσωπολατρείας του. Το ντοκιμαντέρ Babi Yar: Context είναι ένα ιστορικό δοκίμιο που εξετάζει τη μαζική σφαγή 33.771 Εβραίων από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής της Ουκρανίας, στη χαράδρα Μπάμπι Γιαρ βορειοδυτικά του Κιέβου το 1941, με τη συνέργεια της επικουρικής ουκρανικής αστυνομίας και την ανοχή του ντόπιου πληθυσμού (Ειδικό βραβείο της κριτικής επιτροπής L’Oeil d’Or, Φεστιβάλ Καννών 2021). Το νέο του ντοκιμαντέρ A Natural History of Destruction έχει επιλεγεί να προβληθεί στις Κάννες φέτος. (Περισσότερα για το έργο του στον ιστότοπο https://loznitsa.com.)
Η ιδιαίτερη ματιά του Σεργκέι Λοζνίτσα στα πράγματα επιβεβαιώθηκε από την ασυμβίβαστη στάση του τόσο απέναντι στη ρωσική εισβολή στην πατρίδα του όσο και απέναντι στους στενόμυαλους φορείς του ουκρανικού εθνικισμού. Ο διμέτωπος αγώνας του Λοζνίτσα αποτυπώνεται στην ανοικτή επιστολή που δημοσίευσε στις 20 Μαρτίου 2022.
Η ΑΝΟΙΧΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ
Από χθες το βράδυ λαμβάνω μηνύματα και τηλεφωνήματα από φίλους και συναδέλφους από όλο τον κόσμο που εκφράζουν την έκπληξή τους και ζητούν εξηγήσεις για το τι στο καλό έπαθε η Ουκρανική Ακαδημία Κινηματογράφου. Το ίδιο προσπαθώ να καταλάβω κι εγώ.
Στις 27 Φεβρουαρίου 2022 έδωσα στη δημοσιότητα την ακόλουθη δήλωση:
«Ο πόλεμος που εξαπέλυσε η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας είναι μια αυτοκτονική και παράφρων πράξη που αναπόφευκτα θα οδηγήσει στην κατάρρευση του εγκληματικού ρωσικού καθεστώτος. Όλος ο κόσμος είναι μάρτυρας της πάλης ανάμεσα στο Καλό και το Κακό, στην Αλήθεια και το Ψεύδος, μιας πάλης βιβλικών διαστάσεων. Η Ουκρανία θα νικήσει! Με αφήνουν άναυδο η αναποφασιστικότητα και η επιφυλακτικότητα των κυβερνήσεων, των δημόσιων οργανώσεων και των πολιτών που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την Ουκρανία, όχι μόνο με λόγια, αλλά και με γρήγορα και αποφασιστικά έργα. Η ανθρωπιστική τραγωδία που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας προκλήθηκε σε μεγάλο βαθμό από την υποκριτική πολιτική κατευνασμού του τέρατος, την πολιτική του «κάνουμε δουλειές» με τη Ρωσία. Επί δεκαετίες, ο δυτικός κόσμος γύριζε την πλάτη του στα εγκλήματα που διέπραττε το ρωσικό καθεστώς στην Τσετσενία, στη Γεωργία, στην Κριμαία, στο Ντονμπάς, σε άλλες περιοχές της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου, και έκανε συμβιβασμούς βασισμένους σε μια «πραγματιστική» πολιτική. Ήρθε η ώρα για την παγκόσμια κοινότητα να ξυπνήσει, να συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει και να συντρίψει το ρωσικό τέρας!
Αποχώρησα από την Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου διότι η αρχική της ανακοίνωση, την οποία εξέδωσε λίγες ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου, ήταν υπέρ το δέον ουδέτερη, άνευρη και συγκαταβατική απέναντι στη ρωσική επίθεση. Δεν θεώρησαν καν δυνατόν να αποκαλέσουν τον πόλεμο με το όνομά του: πόλεμο.
[…]
