Τχ. 158-159
Godfrey Baldacchino
Αφετηριακές επισημάνσεις
Στο μυθιστόρημά του Πέτρινη σχεδία, του 1986 (πρωτότυπος τίτλος: A Jangada de Pedra), ο Ζοζέ Σαραμάγκο αφηγείται το ταξίδι των πέντε πρωταγωνιστών της ιστορίας του, οι οποίοι δένονται όλο και πιο πολύ μεταξύ τους, καθώς η Ιβηρική Χερσόνησος αποκόπτεται από την υπόλοιπη ευρωπαϊκή ήπειρο και πλέει ελευθέρα και ανεμπόδιστα προς τον Ατλαντικό Ωκεανό. Μεταμορφώνοντας την Ιβηρική –πλην Γιβραλτάρ– σε νησί, ο Ζοζέ Σαραμάγκο «εγκλωβίζει» τους χαρακτήρες του σε έναν κοινό εναγκαλισμό, σε μια κοινή μοίρα. Αναγκάζονται να έρθουν κοντά ο ένας στον άλλο, ως νησιώτες πλέον της Ιβηρικής, ενώ διαπιστώνουν ότι έχουν αποκοπεί από όλο τον κόσμο. Προσπαθούν να κατανοήσουν την ατίθαση συμπεριφορά της χερσονήσου. Προς τα πού πλέει η Ιβηρική; Γιατί διαχωρίστηκε από την υπόλοιπη Ευρώπη; Τι σχέση έχουν όλα αυτά με το Ibexit, δηλαδή την έξοδο της Ισπανίας και της Πορτογαλίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση; Κανείς δεν ξέρει. Το νησί, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει τα δικά του σχέδια. Αν η Ιβηρική έχει μετατραπεί σε πλοίο που πλέει, τότε το ίδιο το πλοίο είναι και καπετάνιος. Το πλήρωμά του δεν είναι παρά επιβάτες, σε καμιά περίπτωση ναύτες, και δεν έχουν ιδέα ποιος είναι ο σκοπός ή ο προορισμός του ταξιδιού τους.
Το βρίσκω ταυτόχρονα υπέροχο και διαφωτιστικό να συλλογίζομαι τα νησιά κατ’ αυτό τον τρόπο· πρώτα και κύρια, να τα φαντάζομαι ως οντότητες αυθύπαρκτες, έτσι όπως κανένα τους έως τώρα δεν έχει υπάρξει, και δεύτερον, να τους αποδίδω την ιδιότητα της αυτενέργειας, να τα καθιστώ «επικεφαλής» και να υποχρεώνω τους κατοίκους τους να «καθίσουν αναπαυτικά» και να ελπίζουν για το καλύτερο.
[…]
O Godfrey Baldacchino είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Μάλτας.
