Σάββας Τσιλένης
Τχ. 130-131
Το κτήριο της Αστικής Σχολής Γαλατά, όπως αποκαλείται μετά το 1923, είχε επιλεγεί και φέτος για να στεγάσει τμήμα της 14ης Μπιενάλε της Πόλης με θέμα Τuzlu Su/Saltwater, που διεξήχθη μεταξύ 5 Σεπτεμβρίου και 1η Νοεμβρίου 2015 από το İKSV (İstanbul Kültür ve Sanaat Vakfı / Ίδρυμα Πολιτισμού και Τέχνης της Ιστανμπούλ), με επιμελήτρια την Carolyn Christov-Bakargiev. Στους χώρους του σχολείου στεγάστηκαν έργα εννέα καλλιτεχνών, και με πρωτοβουλία της Hera Büyüktşçıyan αναγνώσθηκαν δέκα λογοτεχνικά κείμενα στην εκδήλωση «Open School / Islands Speaking / Reading Programme».
Η ιστορία της ανέγερσης σχολικών κτηρίων είναι άμεσα συνυφασμένη με το κοινωνικό περιβάλλον που εξυπηρετούν και υπόκεινται στη βάσανο της σωστής τεκμηρίωσης μέσα από διαφόρους μύθους, οι οποίοι εξυμνούν τα αλλοτινά για λόγους ωραιοποίησης του παρελθόντος. Προφανώς, τα κτήρια αυτά σχετίζονται με την ιστορία της εκπαίδευσης αλλά εν γένει και την κοινοτική ιστορία, όταν ειδικότερα ο λόγος είναι περί των Ελληνορθόδοξων Κοινοτήτων της Πόλης. Δυστυχώς, πολύ λίγα έχουν γραφτεί σποραδικά για την αρχιτεκτονική ιστορία των μειονοτικών σχολείων και αυτά από τούρκους μελετητές που μη γνωρίζοντες την γλώσσα δεν ασχολήθηκαν συστηματικά με την αναδίφηση αρχείων. Η έλλειψη γνώσης για την ορθή απόδοση των κυρίων ονομάτων αλλογενών από την αραβική γραφή στα έγγραφα που φυλάσσονται στα Πρωθυπουργικά Αρχεία της γείτονος δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα ταύτισης των συντελεστών παραγωγής αυτού του κτηριακού πλούτου. Στο σύντομο αυτό κείμενο γίνεται μια προσπάθεια καταγραφής των υπαρχουσών πηγών για τη συγκρότηση μιας μεγαλύτερης μελέτης για τα σχολεία του «εμπορικότατου και πολυανθρωπότατου» Γαλατά μέχρι τις μέρες μας, ασχέτως αν το ελληνικό στοιχείο δεν επαρκεί πλέον για τη λειτουργία ενός σχολείου που να εξυπηρετεί αμιγώς τα τέκνα του.
Η μοναδική, σύγχρονη με τις αρχές του 20ού αιώνα, πηγή η οποία αναφέρεται στην ιστορία της εκπαίδευσης στην Ελληνική Κοινότητα του Γαλατά (ΕΚΓ) είναι το βιβλίο του πρωθιερέα και ιεροκήρυκα Τιμόθεου Σοφιανού. Ο φωτισμένος αυτός πρεσβύτερος, συλλαμβάνοντας το πνεύμα της εποχής του, θίγει τα κακώς κείμενα στα κοινοτικά πράγματα, επισημαίνοντας την αναγκαιότητα της παιδείας γενικότερα και συνακόλουθα την ανέγερση περισσοτέρων κτηρίων για τις αυξανόμενες τότε ανάγκες της μαθητιώσας νεολαίας. Για να μην γίνουν όλοι εργάτες και αχθοφόροι και για να μην πηγαίνουν στα ξένα σχολεία έκρινε ότι θα έπρεπε να κατασκευασθούν όχι μόνο πρωτοβάθμιες αλλά και εμπορικές και τεχνικές σχολές.
Ο Σάββας Τσιλένης είναι διδάκτωρ αρχιτέκτονας πολεοδόμος στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.