Θεόδωρος Ρακόπουλος
τχ. 124, σ. 16-24
Πολλά έχουν ήδη γραφτεί στον Τύπο για την ανάδυση της «οικονομίας αλληλεγγύης» στην Ελλάδα της κρίσης. Οι πολλές ερμηνευτικές οδοί και, κυρίως, οι πολλαπλές πολιτικές πάροδοι της έννοιας συσκοτίζουν την εννοιολόγησή της, κυρίως καθώς την χρησιμοποιούν, τόσο ως οργανωτικό πόλο όσο και ως ιδεολογικό καμβά, οι πλέον αντιφατικές περιπτώσεις πολιτικής στρατηγικής που θα μπορούσαμε να φανταστούμε: από τις δράσεις στην Ελλάδα των ιδρυμάτων Σόρος (Soros) και Νιάρχος, μέχρι τις «συντροφικές κουζίνες» αντιεξουσιαστικών κινήσεων, και από τους επιφυλλιδογράφους των Νέων μέχρι τις πολιτικοποιημένες συλλογικότητες που οργανώνουν αυτό που, ελλείψει άλλης ορολογίας ως τώρα, θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε «εν κρυπτώ» κοινωνική πρόνοια (welfare).
Η προσφορά υπηρεσιών «από-τα-κάτω» και οριζόντια, και όχι κεντρικά και αναδιανεμητικά, ειδικά στη μακρά στιγμή υποχώρησης, αν όχι διάλυσης, του κοινωνικού κράτους (welfare state) στη χώρα, έχει αποκτήσει πολυκέφαλη ταυτότητα, κάτω από τον όρο-ομπρέλα «οικονομία αλληλεγγύης». Σε αυτόν συνομαδώνει η σχετική έρευνα (Λιερός 2012) μια πλειάδα διαφορετικών εκφράσεων οριζόντιας κοινωνικής πολιτικής μέσω της αλληλοβοήθειας: τράπεζες χρόνου, μαθήματα και ανταλλαγή δεξιοτήτων, κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία, εναλλακτικά συναλλαγματικά δίκτυα, διανομές τροφίμων χωρίς μεσάζοντες. Αυτή η πολυκέφαλη ταυτότητα της «οικονομίας αλληλεγγύης» αποκτά λερναίες διαστάσεις για το –διαπιστωμένα– ολοένα πιο καχύποπτο κράτος και για τις ολοένα πιο επιθετικές εδραιωμένες ομάδες συμφερόντων στη συμβατική αγορά. Συχνά, μάλιστα, και ειδικότερα στην περίπτωση στην οποία αναφέρεται η ερευνητική μου εργασία (τα άτυπα δίκτυα διανομής τροφίμων «Χωρίς Μεσάζοντες»), η αστυνομία τα αντιμετωπίζει δια της καταστολής, επιβάλλοντας πρόστιμα και οδηγώντας τούς εμπλεκόμενους αγροτικούς παραγωγούς και ακτιβιστές άστεως σε προσαγωγές, μετά από εγκλήσεις φορέων του Οργανισμού Λαϊκών Αγορών –χωρίς όμως να μειώνεται δραματικά η δραστηριότητα των δικτύων.
O Θεόδωρος Ρακόπουλος είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος, μεταδιδακτορικός ερευνητικός εταίρος στο πρόγραμμα «Human Economy» στο Πανεπιστήμιο της Pretoria.
