Γιώργος Αναγνώστου
τχ. 149
Το κίνημα «Οι Μαύρες Ζωές Έχουν Σημασία» (BLM) έχει μεταφέρει το ζήτημα της φυλετικής καταπίεσης στο επίκεντρο των δημόσιων συζητήσεων στην Αμερική, κομίζοντας αδιάψευστα στοιχεία για την ύπαρξη του θεσμικού ρατσισμού στην κοινωνία. Το BLM διαταράσσει τις ψευδαισθήσεις που επικράτησαν σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού, ότι θα ισχύσει η ουδετερότητα απέναντι στο χρώμα και θα υπάρξουν ίσες ευκαιρίες για όλους μετά την ψήφιση του Νόμου για τα Πολιτικά Δικαιώματα το 1964. Επομένως, οι πολίτες προ(σ)καλούνται να τοποθετηθούν. Υποστηρίζουν τον αγώνα για φυλετική ισονομία; Αν ναι, με ποιον τρόπο συντάσσονται με το κίνημα;
Αυτή η πολιτική παρέμβαση θέτει για μια ακόμα φορά επί τάπητος τη σχέση των εθνοτικών ομάδων με τα μαύρα μέλη της αμερικανικής κοινωνίας. Διότι οι εθνοτικές ταυτότητες δεν διαμορφώθηκαν μόνο μέσα από τις διαπραγματεύσεις με την κυρίαρχη κουλτούρα, αλλά και μέσα από τις συναντήσεις και τη συνδιαλλαγή τους με τις διαφορετικές φυλετικές ομάδες. Επομένως, για να κατανοήσουμε κάθε εθνότητα, απαιτείται να την εξετάσουμε σε συνάρτηση με ένα πλέγμα εξουσιαστικών σχέσεων από τις οποίες δεν μπορεί να απουσιάζει ο ρόλος των διαφυλετικών αλληλεπιδράσεων. Η προσέγγιση αυτή, εδώ και τριάντα χρόνια, αποτελεί μια από τις καίριες συνεισφορές των επονομαζόμενων «σπουδών της λευκότητας» («whiteness studies»),1 ενώ στην παρούσα ιστορική στιγμή το BLM εγείρει επειγόντως το ζήτημα της ιστορικής εμπειρίας και της μνήμης αυτών των ομάδων σε σχέση με τους μαύρους και τα αιτήματά τους.
Για τους Ελληνοαμερικανούς, οι τρέχουσες εξελίξεις διαδραματίζονται με φόντο δύο τουλάχιστον μείζονες ιστορικές στάσεις που αφορούν το αμερικανικό φυλετικό ζήτημα. Η πρώτη σχετίζεται με τη γνωστή συμμετοχή του Αρχιεπισκόπου πρώην Βόρειας και Νότιας Αμερικής Ιακώβου (1911-2005) στο κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα.2 Κάθε χρόνο στις 4 Απριλίου, την επέτειο της δολοφονίας του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (1929-1968), η εμβληματική φωτογραφία του Ιακώβου στο πλευρό του μαύρου ηγέτη το 1965, κατά την πορεία στη Σέλμα της Αλαμπάμα, προβάλλεται ευρύτατα στα ελληνοαμερικανικά μέσα ενημέρωσης ως εορταστική επιτέλεση φόρου τιμής. Η τελετουργική εκδήλωση μνήμης αναγνωρίζει το δίκαιο του πρωτοποριακού ακτιβισμού του Ιακώβου, υποδηλώνοντας ταυτόχρονα την τωρινή υποστήριξη της εθνοτικής ομάδας στην ιδέα μιας φυλετικά δίκαιης κοινωνίας.
Ο Γιώργος Αναγνώστου είναι καθηγητής στο πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο. Μεταξύ άλλων έχει δημοσιεύσει το βιβλίο Contours of White Ethnicity: Popular Ethnography and the Making of Usable Pasts in Greek America (Ohio University Press, 2009), με επικείμενη μετάφραση στα Ελληνικά από τις εκδόσεις Νήσος (2020). Επιμελείται το ηλεκτρονικό περιοδικό Ergon: Greek/American Arts and Letters.