Χρυσή Αυγή: Μια ψυχοκοινωνική ανάλυση

Θάλεια Δραγώνα
τχ. 121, σ. 59-65

Ένα ερώτημα που τίθεται επανειλημμένα τον τελευταίο χρόνο είναι αν πράγματι η ελληνική κοινωνία είχε πάντα στους κόλπους της ένα τόσο μεγάλο αριθμό φασιστών όσο αυτόν που μας αποκαλύπτει το εκλογικό ρεύμα προς τη Χρυσή Αυγή. Είναι αλήθεια ότι πλήθος επιστημονικών ερευνών έχουν δείξει ότι, παρά την αυτάρεσκη εθνική αυτοεικόνα περί φιλόξενου και ανεκτικού ελληνικού λαού, η εικόνα του «άλλου» κυριαρχείται, σε μεγάλο βαθμό, από ξενοφοβικές, ρατσιστικές και εθνικιστικές αναπαραστάσεις (Καφετζής / Μαλούτας / Τσίγκανου 2007, Γουργουρής 2007, Φραγκουδάκη / Δραγώνα 1997). Η απόσταση όμως από αυτές τις τάσεις και τη συγκρότηση ενός νεοναζιστικού κόμματος με απροκάλυπτα βίαιες συμπεριφορές, εκπροσωπούμενο στο Κοινοβούλιο και μάλιστα δημοσκοπικά τρίτο σε μέγεθος, είναι μεγάλη. Ήταν, λοιπόν, πάγια ένα σχεδόν 15% του ελληνικού λαού νεο-ναζιστές ή πρόκειται για ένα φαινόμενο συγκυριακό;

Υποστηρίζω εδώ ότι το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό που φαίνεται να ταυτίζεται με μια απροκάλυπτη ρατσιστική ιδεολογία και με μια από τις απεχθέστερες εκδοχές αυταρχικών καθεστώτων είναι συγκυριακό και θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω το φαινόμενο μέσα από μια κοινωνιοψυχολογική οπτική. Προφανώς, υπάρχουν και άλλες ερμηνευτικές προσεγγίσεις από διαφορετικές επιστημονικές οπτικές που άλλωστε αλληλοσυμπληρώνονται για να υπάρξει μια πιο ολοκληρωμένη ερμηνεία. Με τη σημερινή κρίση στο επίπεδο της οικονομίας, της πολιτικής, της κοινωνίας αλλά κυρίως στο επίπεδο των ιδεών, αναδύεται μια νέα πραγματικότητα που καλλιεργεί την ανασφάλεια, την απελπισία, το αδιέξοδο, τον φόβο, τον θυμό και προκαλεί αίσθηση αποτυχίας, ντροπή και ταπείνωση, απώλεια της αυτο-εκτίμησης και διάβρωση της ταυτότητας.

Η Θάλεια Δραγώνα διδάσκει κοινωνική ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.