Νίκος Κουραχάνης
τχ. 143-144
Εισαγωγή
Η παράμετρος της κατοικίας αποτελεί θεμελιώδη προϋπόθεση για τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης. Η απουσία ή η μη επαρκής εκπλήρωσή τους συνιστούν ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα. Μάλιστα, η κάλυψη της ανάγκης για κατοικία είναι προϋπόθεση για την ικανοποίηση άλλων ατομικών αναγκών. Κατά την ανάπτυξη του μεταπολεμικού κράτους ευημερίας (welfarestate) οι χώρες της Δυτικής και Βόρειας Ευρώπης ανέπτυξαν θεσμούς κοινωνικής κατοικίας για τη διευκόλυνση της στέγασης τμημάτων της εργατικής τάξης που δεν μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στις οικονομικές απαιτήσεις της ιδιωτικής αγοράς ακινήτων. Αντίθετα, στα κράτη ευημερίας του Ευρωπαϊκού Νότου η ανεπάρκεια της κρατικής υποστήριξης για πρόσβαση στη στέγη υποκαταστάθηκε από την άτυπη αλληλεγγύη του θεσμού της οικογένειας.
Η τροχιά εξέλιξης της στεγαστικής πολιτικής στην Ελλάδα δεν ξέφυγε από το ευρύτερο πλαίσιο (υπ)ανάπτυξης του νοτιο-ευρωπαϊκού τύπου στεγαστικής προστασίας. Με ανορθόδοξους τρόπους και με την κρατική ανοχή σε φαινόμενα αυθαιρεσιών, τα οποία δεν σχετίζονται άμεσα με την τρέχουσα προβληματική, η ελληνική κοινωνία κατάφερε να εμφανίσει υψηλά ποσοστά ιδιοκατοίκησης. Ωστόσο, το επίτευγμα αυτό δεν κατάφερε να εξαλείψει τα διευρυμένα στεγαστικά προβλήματα και τις ανεπαρκείς συνθήκες στέγασης των λαϊκών στρωμάτων. Κάθε μορφή στεγαστικής υποστήριξης εντασσόταν παραγκωνισμένα στο ισχνό πνεύμα παροχών του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας. Αποτελούσε, δηλαδή, τον φτωχό συγγενή μιας οικονομικά και κοινωνικά ασθενούς, κατασταλτικού τύπου, παρέμβασης.
Η εμφάνιση της οικονομικής κρίσης και οι πολιτικές διαχείρισής της επέφεραν έναν διπλά αρνητικό αντίκτυπο στις δυνατότητες πρόσβασης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων στην κατοικία. Αφενός, τα στεγαστικά προβλήματα οξύνθηκαν, ελέω της ευρύτερης επιδείνωσης των κοινωνικών δεικτών. Αφετέρου, οι κοινωνικές πολιτικές στέγασης εξαϋλώθηκαν, εξαιτίας των μνημονιακών πολιτικών που επέβαλλαν περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες. Συνέπεια αυτών των εξελίξεων είναι τα διαρκώς διευρυνόμενα επισφαλώς στεγαζόμενα νοικοκυριά να βρίσκονται κυριολεκτικά εκτεθειμένα στον κίνδυνο απώλειας στέγης, δίχως καμία συγκροτημένη κοινωνική υποστήριξη. Σε μια περίοδο εκτεταμένης κοινωνικής απορρύθμισης και ασφυκτικών δημοσιονομικών περιορισμών, οι κοινωνικές πολιτικές στέγης καλούνται να αντιμετωπίσουν διευρυμένες προκλήσεις με περιορισμένους πόρους.
Οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στις δυνατότητες διατήρησης αξιοπρεπούς κατοικίας
Μια σειρά δυσμενών εξελίξεων που παρατηρήθηκαν στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης μάς κάνουν να υποψιαζόμαστε ότι τα δεδομένα του προβλήματος θα εξακολουθήσουν να επιδεινώνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να απαιτούνται διευρυμένες πρωτοβουλίες σε κεντρικό επίπεδο για την αντιμετώπισή τους. Σημαντικές μειώσεις στις συντάξεις, στα προνοιακά και οικογενειακά επιδόματα, όπως και η αποδυνάμωση των κοινωνικών υπηρεσιών είναι μόνο ορισμένες από τις εκτενείς αναδιατάξεις του ελληνικού συστήματος κοινωνικής προστασίας την περίοδο της κρίσης.
[…]
Ο Νίκος Κουραχάνης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
