Αθηνά Αραμπατζή, Δημήτρης Πέττας, Πασχάλης Σαμαρίνης
Τχ. 155-156
Το οικιστικό τοπίο στην Ελλάδα αλλάζει ριζικά την τελευταία δεκαετία, καθώς η οικονομική κρίση μεταφράστηκε και σε στεγαστική, καθιστώντας την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και αξιοπρεπή κατοικία όλο και πιο δύσκολη για μεγάλα τμήματα του αστικού πληθυσμού. Η εξέλιξη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία ειδικά στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου η κατοικία αποτέλεσε μεταπολεμικά κύριο μέσο κοινωνικής κινητικότητας και αναπαραγωγής της οικογένειας και των μελών της, ιδιαίτερα μέσα από τη διαδεδομένη και «νομιμοποιημένη» πρακτική της αυθαίρετης δόμησης, καθώς επίσης μέσα από τον θεσμό της αντιπαροχής, και ελλείψει (άλλων) συγκροτημένων και αποφασιστικών πολιτικών στέγασης. Μέσα από την αυθαίρετη δόμηση και την αντιπαροχή απέκτησαν πρόσβαση στην κατοικία (κατά συντριπτική πλειοψηφία μάλιστα σε ιδιόκτητη κατοικία) ευρύτατα κομμάτια όλων των κοινωνικών κατηγοριών, με τρόπο που αποφεύχθηκαν ακραίοι στεγαστικοί διαχωρισμοί και, σε αντίθεση με την εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών, διαφορετικές κοινωνικές ομάδες συγκατοίκησαν στις ίδιες γειτονιές, ακόμα και στις ίδιες πολυκατοικίες. Ο τρόπος με τον οποίο στεγάστηκε ο πληθυσμός στις ελληνικές πόλεις, ο αντίκτυπος στη διαμόρφωση του αστικού χώρου και του κοινωνικού περιβάλλοντος, και η στάση της πολιτείας απέναντι στο ζήτημα της στέγασης διαφοροποιήθηκαν επί δεκαετίες σε σχέση με πόλεις της δυτικής και βόρειας κυρίως Ευρώπης, όπου, για παράδειγμα, τα οικονομικά ασθενέστερα νοικοκυριά στεγάστηκαν μαζικά σε συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας σε μακρινά και απομονωμένα προάστια.1 Όμως, οι καθιερωμένοι μηχανισμοί στέγασης στην Ελλάδα και όσα θετικά αποτελέσματα είχαν για την κοινωνία κα το χώρο φαίνεται να φτάνουν σήμερα στα όριά τους, ενώ διαμορφώνονται νέες στεγαστικές δυσκολίες, αποκλεισμοί και διαχωρισμοί που θεωρούνταν (και ήταν ως έναν βαθμό) μακρινοί.
[…]
Η Αθηνά Αραμπατζή είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια με υποτροφία του ΙΚΥ στο ΕΜΠ.
Ο Δημήτρης Πέττας είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Institute of Urban and Regional Planning, Technical University of Berlin.
Ο Πασχάλης Σαμαρίνης είναι διδάκτωρ Πολεοδομίας – Χωροταξίας του ΕΜΠ.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Θωμάς Μαλούτας, «Κοινωνική κινητικότητα και στεγαστικός διαχωρισμός στην Αθήνα: Μορφές διαχωρισμού σε συνθήκες περιορισμένης στεγαστικής κινητικότητας», στο Δημήτρης Εμμανουήλ, Έρση Ζακοπούλου, Ρωξάνη Καυταντζόγλου, Θωμάς Μαλούτας, Ανδρομάχη Χατζηγιάννη (επιμ.), Κοινωνικοί και Χωρικοί Μετασχηματισμοί στην Αθήνα του 21ου αιώνα, ΕΚΚΕ, Αθήνα 2008, σ. 27-60· Δημήτρης Εμμανουήλ, «Η κοινωνική πολιτική κατοικίας στην Ελλάδα: Οι διαστάσεις μιας απουσίας», Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών 120 (2006), σ. 3-35· Ντίνα Βαΐου, Μαρία Μαντουβάλου, Μαρία Μαυρίδου, «Κοινωνική ενσωμάτωση και ανάπτυξη του αστικού χώρου στην Ελλάδα: Τα τοπικά δεδομένα στην “Ενωμένη Ευρώπη”», Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών 16(Α) (1995), σ. 29-57.
