Άννα Καρακατσούλη
τχ. 143-144
Η οργάνωση και λειτουργία της ακαδημαϊκής κοινότητας διεθνώς βασίζεται στις δοκιμασμένες αρχές της Respublica literaria, όπως τις καθόρισαν οι λόγιοι στην Ευρώπη του 17ου αιώνα, και πιο συγκεκριμένα η Royal Society του Λονδίνου για την έκδοση των Philosophical Transactions της, το 1665: έρευνα και δημοσίευση των πορισμάτων μετά από κριτική αξιολόγηση από ειδήμονες, ώστε αυτά να έχουν τη μέγιστη δυνατή διάδοση και να παρέχουν έγκυρη βάση για νέες έρευνες και την πρόοδο της επιστημονικής γνώσης. Οι λειτουργίες αυτές, τότε και σήμερα, διασφαλίζονται μέσω του peer review, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημοσίευση σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά κύρους. Μόνον οι δημοσιεύσεις εκείνες που συμμορφώνονται με αυτήν τη διαδικασία θεωρούνται αξιόπιστες ώστε να ληφθούν υπ’ όψιν από την επιστημονική κοινότητα αλλά και να προσμετρηθούν στα προσόντα του ερευνητή που θα τον οδηγήσουν στην εξασφάλιση θέσης, τη μονιμοποίηση και την εξέλιξή του στις βαθμίδες της ιεραρχίας. Αυτό το σύστημα έχει αρχίσει να εμφανίζει σοβαρές ρωγμές και η αξιοπιστία του πλέον αμφισβητείται από δύο βασικές απόψεις, την εγκυρότητα του peer review καθ’ εαυτού και τη ληστρική οικονομική πολιτική των εκδοτών. Πρόσφατα μάλιστα προστέθηκε και ο συνδυασμός των δύο, με την εμφάνιση περιπτώσεων καθαρής εξαπάτησης από ανύπαρκτα περιοδικά που προσελκύουν δημοσιεύεις αντί αντιτίμου.
Κρίση αξιοπιστίας
Η αμφισβήτηση ξεκίνησε όταν κορυφαία επιστημονικά περιοδικά διεθνούς αναγνώρισης έπεσαν επανειλημμένως θύματα απάτης, που κλόνισε τη φήμη και το κύρος τους. Άρθρα ασυνάρτητα που παράχθηκαν από ηλεκτρονικό υπολογιστή, πραγματείες με θέματα εξωφρενικά, αλλά που περιείχαν τη σωστή ορολογία «της μόδας», πέρασαν άνετα τις ασφαλιστικές δικλείδες αξιολόγησης και είδαν το φως της δημοσιότητας γελοιοποιώντας την όλη διαδικασία. Η αρχή έγινε με τη γνωστή Υπόθεση Sokal, το 1996. Θυμίζουμε το ιστορικό: Ο Alan Sokal, καθηγητής Φυσικής στο New York University και στο University College London, υπέβαλε στο περιοδικό μεταμοντέρων πολιτισμικών σπουδών Social Text ένα άρθρο με τίτλο «Transgressing the Boundaries: Towards a Transformative Hermeneutics of Quantum Gravity», όπου υποστήριζε ότι η κβαντική βαρύτητα είναι μια κοινωνική και γλωσσική κατασκευή. Την ημέρα της δημοσίευσής του, τον Μάιο 1996, ο Sokal αποκάλυψε την παρωδία που σκοπό είχε να διαπιστώσει αν, για να δημοσιευθεί ένα άρθρο γεμάτο ανοησίες σε κάποιο έγκριτο περιοδικό, αρκούσε να φαίνεται βάσιμο και κυρίως να κολακεύει τις ιδεολογικές προκαταλήψεις των εκδοτών.
[…]
Η Άννα Καρακατσούλη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Διδάσκει Ευρωπαϊκή Ιστορία και Πολιτισμό, Ιστορία της Αποικιοκρατίας και Ιστορία του Βιβλίου.
