ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΕΠΙΜΕΛΗΤΩΝ
Τχ. 160-161
Επιμέλεια: Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Ευθύμιος Παπαταξιάρχης, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος
Το 2023 ήταν μια κατεξοχήν εκλογική χρονιά. Διπλές εθνικές εκλογές τον Μάιο-Ιούνιο, αυτοδιοικητικές εκλογές τον Οκτώβριο, αλλά και η διαδικασία εκλογής νέου προέδρου στον ΣΥΡΙΖΑ. Δεδομένου ότι οι τρεις εκλογικές αναμετρήσεις έγιναν σε συνθήκες επιστροφής στην «κανονικότητα», τα αποτελέσματά τους ήταν κάθε τι άλλο παρά αναμενόμενα. Μέσα στις συνέχειες προέκυψαν και σημαντικές ασυνέχειες. Επιβεβαιώθηκε μεν η εκλογική και πολιτική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας, και μάλιστα ήδη από τις πρώτες εκλογές της απλής αναλογικής. Από την άλλη, όμως, τερματίστηκε ο δικομματισμός «χαμηλών πτήσεων» των τελευταίων ετών ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ, αφού το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, μετά από μια δεύτερη μεγάλη εκλογική ήττα και την μη αναμενόμενη εξέλιξη της διαδοχής στην ηγεσία του, μπήκε σε μια παρατεταμένη κρίση αυξάνοντας έτσι τη ρευστότητα στο κεντροαριστερό φάσμα του πολιτικού συνεχούς.
Κρίσιμες πτυχές όλων αυτών επιχειρεί να αναδείξει ο παρών φάκελος, με μια σειρά κειμένων που από διαφορετικές οπτικές γωνίες επιχειρούν να διαβάσουν τις εκλογικές και πολιτικές τάσεις που διαμορφώθηκαν το 2023, όχι εξαντλητικά αλλά εστιάζοντας σε καθοριστικές παραμέτρους. Ένα μικρό αφιέρωμα δηλαδή σε μια πλούσια εκλογική χρονιά, ως συμβολή σε μια ευρύτερη συζήτηση που έχει ήδη ανοίξει.
Οι Πέτρος Ιωαννίδης και Ηλίας Τσαουσάκης αναλύουν τις «μεγάλες ανατροπές» που επέφεραν οι τρεις εκλογικές αναμετρήσεις: την εκλογική συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ, που εγκλωβισμένος σε μια «θυμωμένη αντιπολίτευση» δεν κατάφερε να μετεξελιχθεί, την εκλογή Κασσελάκη στην ηγεσία του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που επιβεβαίωσε και εμβάθυνε την κρίση ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ οδηγώντας στη διάσπαση, και την ήττα Μπακογιάννη από μια αντι-συσπείρωση ψηφοφόρων, οι οποίοι στήριξαν τον Χάρη Δούκα. Οι διαδοχικοί πολιτικοί «σεισμοί» διέκοψαν βίαια την αναστοίχιση του πολιτικού-κομματικού συστήματος, που ξεκίνησε με την άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία, και εγκαινίασαν μια διαδικασία επανατοποθέτησης των πολιτικών δυνάμεων σε ένα εξαιρετικά ρευστό πολιτικό περιβάλλον.
Ο Παναγιώτης Κουστένης επικεντρώνεται στις διπλές βουλευτικές εκλογές Μαΐου-Ιουνίου, προβαίνοντας σε μια αναλυτική επισκόπηση των επιμέρους εκλογικών ρευμάτων που οδήγησαν στην τελική διαμόρφωση του νέου τοπίου, με ιδιαίτερη έμφαση στη γεωγραφική τους αποτύπωση, αλλά και στην κοινωνική αντιστοίχισή τους. Η αντιμετώπιση της διπλής αναμέτρησης ως λανθάνοντα «εκλογικού σεισμού» κατά το ήμισυ, σε δύο στάδια, ανάλογα με τη διπλή πρόσληψη του περιεχομένου της ψήφου που επέβαλε η εναλλαγή των δύο εκλογικών συστημάτων, αλλά και των σχετικών αποτελεσμάτων, καταλήγει στο «ανοιχτό» ερώτημα αν το νέο τοπίο αποτελεί το τέλος του εκλογικού κύκλου της κρίσης, την αρχή ενός νέου κύκλου ή απλώς ένα μεμονωμένο σημείο στην εκλογική ιστορία του τόπου.
Ο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης επιχειρεί μια κριτική, ιστορική επισκόπηση των αιτίων που οδήγησαν στη στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ μέσα από την ανάλυση τριών πεδίων πολιτικής, στα οποία η κυβερνώσα Αριστερά βρέθηκε αντιμέτωπη με τα όριά της: το «προσφυγικό/μεταναστευτικό», το ζήτημα της «κοινωνικής γείωσης» και των επιδοματικών πολιτικών και το μοντέλο των κυβερνήσεων συνεργασίας στη βάση της απλής αναλογικής. Και στα τρία πεδία καταγράφηκε η αδυναμία κατανόησης του κοινωνικού και πολιτισμικού πλαισίου άσκησης της πολιτικής, κάτι που παρήγαγε ένα εμφανές, διαχρονικά αυξανόμενο, έλλειμμα πολιτικής αξιοπιστίας. Η «πολιτική ρηχότητα» του ΣΥΡΙΖΑ υπονόμευσε συνολικότερα όχι μόνο την κυβερνησιμότητά του αλλά και τη λειτουργία του ως μεταρρυθμιστικής δύναμης.
Ο Γιάννης Καραγιάννης αναλύει την τρέχουσα αδυναμία ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία της ΝΔ δίνοντας έμφαση σε κάποια κοινά αρνητικά χαρακτηριστικά, όπως οι ελλείψεις των δύο κομμάτων σε επίπεδο προγραμμάτων, προετοιμασίας, οργανωτικής συγκρότησης ή, στην περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ, ιδεολογικής διχοστασίας. Η κατάσταση απροσδιοριστίας στην οποία βρίσκεται ο δεύτερος πόλος του ελληνικού κομματικού συστήματος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο επικράτησης του τύπου του «κυρίαρχου κόμματος». Εξίσου βάσιμο ενδεχόμενο είναι όμως και η αποκατάσταση του δικομματισμού, στον βαθμό που οι κομματικοί φορείς του δεύτερου πόλου ξεπεράσουν τις αδυναμίες τους διαμορφώνοντας τους όρους «κυβέρνησης εν αναμονή».
Τέλος οι Κατερίνα Λαμπρινού, Γιάννης Μπαλαμπανίδης και Στράτος Φαναράς εξετάζουν έναν κρυφό πρωταγωνιστή των πρόσφατων εκλογών, την αποχή. Η δημοκρατία στη μεταμνημονιακή Ελλάδα είναι διασπασμένη σε δύο σώματα, αυτά της συμμετοχής και της αποχής. Η αποχή στη χώρα μας έχει φτάσει σε πρωτόγνωρα για τη μεταπολιτευτική περίοδο επίπεδα. Το διττό της πρόσωπο τείνει πλέον από τη διαμαρτυρία στην απάθεια, ενώ το ιδεολογικό της προφίλ βρίσκεται στο «Κέντρο». Η αποχή ρεκόρ αποτελεί σημάδι μιας εμπεδωμένης πλέον απομάγευσης και κρίσης αντιπροσώπευσης της δημοκρατίας μας.
