Maurice Florence
τχ. 124, σ. 42-45
[Αν ο Φουκώ πράγματι εγγράφεται στη φιλοσοφική παράδοση, αυτή είναι η κριτική παράδοση, εκείνη του Καντ, και] θα μπορούσε κανείς να αποκαλέσει το εγχείρημά του Κριτική ιστορία της σκέψης. Αυτό δεν θα πρέπει να θεωρούμε ότι σημαίνει μια ιστορία των ιδεών, η οποία θα ήταν ταυτόχρονα μια ανάλυση των σφαλμάτων που θα μπορούσε κανείς να υπολογίσει εκ των υστέρων ή μια αποκωδικοποίηση των συνδεδεμένων με αυτά παρερμηνειών, από τις οποίες ενδέχεται να εξαρτάται ό,τι σκεφτόμαστε σήμερα. Αν ως σκέψη εννοούμε το ενέργημα που θέτει ένα υποκείμενο και ένα αντικείμενο στις ποικίλες δυνατές σχέσεις τους, τότε μια κριτική ιστορία της σκέψης θα ήταν μια ανάλυση των συνθηκών υπό τις οποίες διαμορφώνονται ή τροποποιούνται ορισμένες σχέσεις υποκειμένου και αντικειμένου, στον βαθμό που οι σχέσεις αυτές συγκροτούν μια δυνατή γνώση [savoir]. Το ζητούμενο δεν είναι να καθορίσουμε τις τυπικές συνθήκες μιας σχέσης προς το αντικείμενο· ούτε να απομονώσουμε τις εμπειρικές συνθήκες που, σε μια δεδομένη στιγμή, επέτρεψαν στο υποκείμενο εν γένει να λάβει γνώση ενός αντικειμένου ήδη δεδομένου μέσα στο πραγματικό. Το ζητούμενο είναι να καθορίσουμε τι οφείλει να είναι το υποκείμενο, σε ποια συνθήκη υπόκειται, ποιο καθεστώς πρέπει να το διέπει, ποια θέση πρέπει να καταλάβει στο πραγματικό ή στο φαντασιακό, προκειμένου να καταστεί νόμιμο υποκείμενο του ενός ή του άλλου τύπου γνώσης. Με λίγα λόγια, ζητούμενος είναι ο καθορισμός του τρόπου «υποκειμενοποίησής» του, καθότι προφανώς αυτός δεν είναι ο ίδιος, ανάλογα με το αν η γνώση για την οποία πρόκειται παίρνει τη μορφή της ερμηνείας κάποιου ιερού κειμένου, της παρατήρησης επί της φυσικής ιστορίας ή της ανάλυσης της συμπεριφοράς ενός διανοητικά ασθενούς. Αλλά την ίδια στιγμή το ζήτημα είναι να καθοριστούν οι συνθήκες υπό τις οποίες κάτι μπορεί να γίνει αντικείμενο μιας δυνατής γνώσης, το πώς προβληματοποιήθηκε ως αντικείμενο προς γνώση, η διαδικασία κατάτμησης στην οποία υποβλήθηκε, το τμήμα του αντικειμένου που θεωρείται συναφές προς τη γνώση αυτή. Επιδιώκεται λοιπόν να καθοριστεί ο τρόπος αντικειμενοποίησής του, που ούτε αυτός παραμένει σε κάθε περίπτωση ο ίδιος, καθώς εξαρτάται από το εκάστοτε είδος γνώσης [savoir].
«Foucault», στο Denis Huisman (επιμ.), Dictionnaire des philosophes, PUF, Παρίσι 1984, τ. Ι, σ. 942-944. Κατά τη δημοσίευσή του, το κείμενο αυτό του Michel Foucault υπεγράφη με το ψευδώνυμο Maurice Florence, του οποίου τα αρχικά υποδηλώνουν την πραγματική ταυτότητα του συντάκτη. Το χωρίο μέσα στις αγκύλες συμπληρώθηκε από τον François Ewald, βοηθό τού Foucault στο Κολλέγιο της Γαλλίας.
