Για το βιβλίο: Έφη Αβδελά / Δημήτρης Αρβανιτάκης / Ελίζα Άννα Δελβερούδη / Ευγένιος Δ. Ματθιόπουλος / Σωκράτης Πετμεζάς / Τάσος Σακελλαρόπουλος (επιστημονική επιμέλεια), Φυλετικές θεωρίες στην Ελλάδα: Προσλήψεις και χρήσεις στις επιστήμες, την πολιτική, τη λογοτεχνία και την ιστορία της τέχνης κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης και Εκδόσεις Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Ηράκλειο 2017, 518 σ.
Αλεξάνδρα Μπακαλάκη
τχ. 142
Η έκδοση του τόμου αποτελεί σημαντικό γεγονός όχι μόνο λόγω της εξαιρετικής ποιότητας των κειμένων από τα οποία αποτελείται, του ξεχωριστού ενδιαφέροντος που παρουσιάζει το καθένα από αυτά και των κάποτε απροσδόκητων τρόπων με τους οποίους τα θέματά τους συνδέονται μεταξύ τους, αλλά και γιατί δημιουργεί τις προϋποθέσεις για μια συζήτηση που στην Ελλάδα έχει αργήσει πολύ να ανοίξει. Προσπαθώντας να συμβάλω στη συζήτηση αυτή, στέκομαι εδώ σε δύο σημαντικά ζητήματα: στην «αδιάρρηκτη σχέση των φυλετικών ιδεών με τον κυρίαρχο ελληνικό εθνικισμό», που, όπως επισημαίνει στην Εισαγωγή η Έφη Αβδελά (σ. 38), βρίσκεται στο επίκεντρο του προβληματισμού των συγγραφέων, και στην προσέγγιση της φυλής με τους όρους της θεωρίας της κοινωνικής κατασκευής.
Η αναπαραγωγή τόσο της φυλής όσο και του έθνους προϋποθέτει τον έλεγχο της σεξουαλικότητας και της αναπαραγωγής προς αποφυγή «αλλοιώσεων» και «αναμείξεων» που θα διαταράξουν τις σχέσεις ομοιότητας μεταξύ προγόνων και απογόνων. Ένας από τους λόγους που η «σύζευξη» στην οποία αναφέρεται η Αβδελά είναι αδιάρρηκτη είναι ότι είναι ενδογαμική – για να μην πω αιμομικτική. Ωστόσο, ενώ για το έθνος έχουν γραφτεί πολλά, το ενδιαφέρον των ιστορικών για το έτερό του ήμισυ παρέμεινε εξαιρετικά περιορισμένο. Με τα λόγια του Ευθύμιου Παπαταξιάρχη, «η φυλή παραμένει κρυμμένη πίσω από το έθνος» (σ. 48). Κατά την Ιωάννα Λαλιώτου, η παραπάνω ασυμμετρία δεν σημαίνει μόνον ότι η έρευνα γύρω από τη φυλή και τον ρατσισμό είναι επιτακτική, αλλά και ότι οι μέχρι τώρα προσεγγίσεις του έθνους και του εθνικισμού χρήζουν επανεξέτασης: «Η απουσία της οπτικής της αντιφυλετικής θεωρίας […] είναι ενδεχομένως ένα σύμπτωμα της συστηματικής επιλογής να μην αποδομηθεί ριζικά ένα σημαντικό στοιχείο του εθνικού αφηγήματος: η ενσωμάτωση του ιδεολογήματος της ιστορικής υπεροχής του ευρωπαϊσμού, κεντρικό σημείο του οποίου αποτελεί η φυλετική θεώρηση του εαυτού και του κόσμου» (σ. 472).
[…]
Η Αλεξάνδρα Μπακαλάκη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ.
