Roger Chartier, συνέντευξη στην Αντιγόνη Σαμέλα
τχ. 121, σ. 29-34
Αντιγόνη Σαμέλα: Ο Φουκώ, στη διάρκεια μιας συνέντευξης που έδωσε το 1967, είπε τα εξής: «Το όνειρο όλων θα ήταν να γίνει ο καθένας στον τομέα του κάτι σαν τον Bourbaki, όπου η μαθηματική σκέψη αναπτύσσεται κάτω από την ανωνυμία ενός επινοημένου ονόματος. Ίσως η ανυπέρβλητη διαφορά ανάμεσα στις μαθηματικές έρευνες και στις δραστηριότητές μας να είναι ότι οι διαγραφές της επωνυμίας, με μια μονοκονδυλιά, υπογραμμίζουν με μεγαλύτερη βεβαιότητα την υπογραφή ενός ονόματος απ’ ότι οι πένες γεμάτες οίηση. Και ακόμα θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο Bourbaki έχει το δικό του στυλ και τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο να είναι ανώνυμος». Γιατί, όμως, ο Φουκώ γοητεύεται τόσο από την ιδέα της ανωνυμίας; Πώς προσδιορίζεται η ιστορική ιδιαιτερότητα της ανωνυμίας στη σύγχρονη εποχή σε σχέση με το πώς λειτουργούσε η ανωνυμία σε άλλες εποχές;
Ροζέ Σαρτιέ: Εδώ πρόκειται για μια παράδοξη και ειρωνική απόφανση του Φουκώ, ο οποίος ήθελε να απαλείψει το κύριο όνομα, το δικό του στη συγκεκριμένη περίσταση, τη στιγμή ακριβώς της καθιέρωσής του: λόγου χάρη, στην αρχή του εναρκτήριου μαθήματός του στο College de France «H τάξη του λόγου», επαναλαμβάνει την ίδια σκέψη. Αλλά, επίσης, για τον Φουκώ το ζήτημα είναι να καταδείξει ότι η «λειτουργία-συγγραφέας», η οποία νοηματοδοτεί μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο ένα κύριο όνομα, δεν είναι ούτε καθολική ούτε αναλλοίωτη μέσα στον χρόνο. Σε κάθε κοινωνία, η «λειτουργία-συγγραφέας» χαρακτηρίζει τον τρόπο νοηματοδότησης ορισμένων λόγων, αλλά όχι όλων· αφού αυτή η λειτουργία δεν υπήρχε πάντα, θα μπορούσε λοιπόν να εξαφανιστεί.
Ο Roger Chartier είναι καθηγητής ιστορίας στο College de France και στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. Η εμβέλεια των ερευνητικών του ενδιαφερόντων καλύπτει την ιστορία του βιβλίου και της ανάγνωσης, της εκδοτικής ιστορίας των θεατρικών έργων, τον Διαφωτισμό, την ιστορία των συναισθημάτων και τη μελέτη της σύγχρονης ιστοριογραφίας. Το περιοδικό French Historical Studies αφιέρωσε ολόκληρο το τεύχος της άνοιξης του 1998 στο βιβλίο του Στην άκρη του γκρεμού: ιστορία, γλώσσα και πρακτικές. Ο Chartier μας μαθαίνει πώς να διαβάζουμε ένα κείμενο αποφεύγοντας τις ακρότητες κάποιας μεταμοντέρνας θεώρησης που ανάγει τα πάντα αδιακρίτως σε κείμενο και την ιστορική πραγματικότητα σε αφήγημα.
Η Αντιγόνη Σαμέλα είναι ιστορικός κοινωνιολόγος.
