JACQUES RANCIÈRE
τχ. 150-152
Στις 16 Οκτωβρίου, ισλαμιστής τρομοκράτης δολοφόνησε τον καθηγητή λυκείου Σαμουέλ Πατί στην κωμόπολη Κονφλάν-Σεντ-Ονορίν, στη Γαλλία, επειδή είχε δείξει στην τάξη του τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ, σε μάθημα για την ελευθερία της έκφρασης. Η Γαλλική Προεδρία οργάνωσε επίσημη τελετή στη μνήμη του Πατί στο Παρίσι, κήρυξε τον πόλεμο στους ισλαμιστές και αποφάσισε να αναρτηθούν οι γελοιογραφίες σε κεντρικά κυβερνητικά κτίρια. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αντίδραση του Ζακ Ρανσιέρ στα παραπάνω γεγονότα.
Η αποτρόπαια επίθεση ενός φανατισμένου εγκληματία ενάντια στον Σαμουέλ Πατί προκάλεσε αγανάκτηση αντίστοιχη με τη φρίκη της πράξης. Προξένησε επίσης ορισμένα σχόλια και προτάσεις που μαρτυρούν τρομερή σύγχυση, ειδικά σε σχέση με την έννοια της ελευθερίας της έκφρασης και των εκδηλώσεών της.
Και αυτό έγινε επειδή εδώ και ορισμένες δεκαετίες έχει αναπτυχθεί ένας λόγος υποτίθεται ρεπουμπλικανικός, ο οποίος έχει συστηματικά μετατρέψει σε ηθικές αρετές τις νομικές έννοιες που ορίζουν τις σχέσεις ανάμεσα στο κράτος και τους πολίτες· ηθικές αρετές που οι πολίτες οφείλουν να διαθέτουν, και επομένως κριτήρια που επιτρέπουν να στιγματίζονται όσοι δεν τις κατέχουν.
Η επιχείρηση άρχισε με την έννοια της κοσμικότητας. Ως έννοια εγγεγραμμένη στις αρχές του Συντάγματός μας, η κοσμικότητα σημαίνει ότι το κράτος δεν διδάσκει καμία θρησκεία και δεν επιτρέπει σε καμία θρησκεία να επεμβαίνει στην οργάνωση της δημόσιας εκπαίδευσης. Αυτή η έννοια δεν αποτελεί συστατικό μιας αφηρημένης δημοκρατίας. Η Τρίτη Δημοκρατία την επέβαλε, για να θέσει τέλος στον έλεγχο της δημόσιας εκπαίδευσης από την Καθολική Εκκλησία, την οποία είχε θεσπίσει νόμος της… Δεύτερης Δημοκρατίας. Την επέβαλε συστήνοντας επίσης στους δασκάλους να μην κάνουν τίποτα που θα πληγώσει τα πιστεύω των μαθητών τους. Είναι πράγματι σαφές ότι η κοσμικότητα που ορίζει την ουδετερότητα του κράτους στο ζήτημα της θρησκείας δεν επαρκεί για να ρυθμίσει τις σχέσεις ανάμεσα σε όσους πιστεύουν και σε όσους δεν πιστεύουν, ούτε ανάμεσα στα μέλη των διαφορετικών θρησκειών. Αυτό που μπορεί να προσφέρει είναι μια αξία ικανή να εμπνεύσει τη συμπεριφορά των ατόμων: την ανοχή, η οποία δεν έχει νόημα παρά μόνο αν είναι αμοιβαία.
[…]
Μετάφραση: Έφη Αβδελά, Ελευθερία Ζέη
Ο Ζακ Ρανσιέρ είναι Γάλλος φιλόσοφος και ομότιμος καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού VIII (Saint-Denis).
