Έφη Γαζή
τχ. 140-141
Ο συλλογικός τόμος Εβραϊκές κοινότητες ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, 15ος-20ός αιώνας: οικονομία, κοινωνία, πολιτική, πολιτισμός περιλαμβάνει είκοσι τέσσερις επεξεργασμένες εισηγήσεις, κατανεμημένες σε έξι ενότητες, του ομότιτλου διεθνούς συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε το 2015 από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και την Ισραηλιτική Κοινότητα των Ιωαννίνων. Τον τόμο προλογίζει ο πρόεδρος της Κοινότητας, καθηγητής της Ιατρικής Σχολής Μωυσής Ελισάφ, και ακολουθεί αναλυτική εισαγωγή των επιμελητριών Άννας Μαχαιρά και Λήδας Παπαστεφανάκη. Πρόκειται για ένα πλούσιο, δίγλωσσο (στην ελληνική και την αγγλική γλώσσα) συλλογικό έργο που χαρτογραφεί τα πεδία της σύγχρονης έρευνας γύρω από την ιστορία του εβραϊσμού και συνοψίζει τα ευρήματα και τα πορίσματά της.
Οι δύο τελευταίες ενότητες του βιβλίου εστιάζουν στην εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην ιστορία αλλά και στις μνήμες της εβραϊκής γενοκτονίας. Η εβραϊκή γενοκτονία αποτελεί κορυφαίο και τραγικό γεγονός της σύγχρονης ιστορίας που έχει ερευνηθεί και εξακολουθεί να ερευνάται από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα με σημαντικά αποτελέσματα. Σ’ αυτό το πλαίσιο, ο Γιώργος Μαργαρίτης μελετά τον «οικονομικό» κυρίως αντισημιτισμό, η Μαρία Φράγκου εξετάζει την ιταλική «εβραϊκή» πολιτική στις κατεχόμενες ζώνες του Άξονα, η Μαρία Καβάλα τις εκτελέσεις Εβραίων κομμουνιστών στη Θεσσαλονίκη το 1941-1942. Επίσης, η Οντέτ Βαρών-Βασάρ και ο Ιάσονας Χανδρινός μελετούν την ιστορία της Αντίστασης αλλά και της εβραϊκής συμμετοχής σε αυτήν. Το θέμα της μνήμης αλλά και των λόγων γύρω από την εβραϊκή γενοκτονία αναλύεται στην τελευταία ενότητα. Ο Σταύρος Ζουμπουλάκης χαρτογραφεί τις σχέσεις του χριστιανικού αντιιουδαϊσμού με τον αντισημιτισμό, η Michal Govrin εστιάζει στα στρώματα της μνήμης της γενοκτονίας και στις διαδικασίες της συγκρότησης και της μετάδοσης της μνήμης, οι Hagen Fleischer και Άννα-Μαρία Δρουμπούκη μελετούν την τηλεοπτική σειρά Holocaust στη Γερμανία και διερευνούν τον χαρακτήρα μιας «τηλεοπτικής ιστορίας» της γενοκτονίας, ενώ η Ελένη Μπεζέ εξετάζει τις σχέσεις αριστερών και σιωνιστών Εβραίων κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο.
Το έργο δεν συμβιβάζεται όμως με μια γραμμική ιστορία του εβραϊσμού που καταλήγει στη γενοκτονία. Το βιβλίο εξετάζει αυτό το τραγικό και απόλυτα καταστροφικό γεγονός ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει με πολύπλευρους, στοχαστικούς και ευρηματικούς τρόπους το τεράστιο μωσαϊκό της ιστορίας των εβραϊκών κοινοτήτων στον ελληνικό χώρο. Επιπλέον, όπως επισημαίνουν οι επιμελήτριες στην εισαγωγή τους, «το βιβλίο παρουσιάζει μια πλειάδα πρόσφατων ερευνών στο πεδίο της ιστορίας των Εβραίων που ανήκουν επίσης στα πεδία της οθωμανικής, ελληνικής, βαλκανικής και ευρωπαϊκής ιστορίας» (σ. 13).
[…]
Η Έφη Γαζή διδάσκει Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου.