ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΔΡΟΣΟΣ
Τχ. 157
Ένα καλό βιβλίο είναι ένα βιβλίο που μας εμπνέει να σκεφτούμε, που μας καλεί σε διάλογο, που μας οδηγεί σε άλλα βιβλία κοκ. Διαβάζοντας το βιβλίο της Βάκη μου γεννήθηκαν μια σειρά από ιδέες. Ας μη θεωρηθεί λοιπόν πως λέω «τα δικά μου» αν προτίμησα να εκθέσω εδώ μερικές από τις ιδέες αυτές, αντί να μιλήσω ευθέως για τα περιεχόμενα αυτού του καλογραμμένου βιβλίου, το οποίο στο εξής θα αποτελέσει –είμαι βέβαιος– έργο αναφοράς για τη σχετική συζήτηση.
1. Ο Νεοφιλελευθερισμός ως οικονομική συνταγή είναι χρεοκοπημένος. Ζει και βασιλεύει ωστόσο. Για να κατανοήσουμε το γιατί, πρέπει να καταλάβουμε πως το φαινόμενο που περιγράφεται συνήθως με αυτόν τον όρο αναφέρεται κυρίως σε μια κυβερνητική λογική, σε μια ανακατασκευή του Kράτους. Ενώ η διακηρυγμένη καταστατική του αρχή είναι η «αυθόρμητη ευταξία» και παρά τη θορυβώδη επίθεση του Hayek σε αυτό που ονομάζει «κονστρουκτιβισμό», δηλαδή την πρακτική της ορθολογικής κατασκευής των κοινωνικών σχέσεων με βάση αρχές, ο Νεοφιλελευθερισμός κάνει στην πράξη ακριβώς αυτό που καταγγέλλει: κατασκευάζει μάλλον, και μάλιστα με βίαιο τρόπο, τις πολιτικές προϋποθέσεις επιβολής ενός δόγματος, παρά αφήνει την αυθόρμητη εξέλιξη των πραγμάτων να αναδείξει μια υποτιθέμενη φυσική και αυθόρμητη ευταξία, την οποία θα εμπόδιζε –υποτίθεται– ακόμα και ο απλούστερος παρεμβατισμός.
Πρόκειται για αντίφαση; Κραυγαλέα αντίφαση ασφαλώς. Όμως θα ήταν άστοχο να εστιάσουμε την κριτική στο επίπεδο της θεωρητικής συνεκτικότητας, σαν να επρόκειτο απλώς για μια λογική ανακολουθία της θεωρίας. Είναι λάθος να αντιμετωπίζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα σαν να ήταν καθορισμένα αποτελέσματα θεωρητικών σχημάτων και σαν να μπορούσαν να θεραπευθούν οι αντινομίες τους μέσω λογικών διορθώσεων ή –ακόμα χειρότερα– μέσω «πιστότερης» εφαρμογής της θεωρίας.
Έχω την αίσθηση ότι για να κατανοήσουμε την άνεση, την ευκολία, με την οποία διατυπώνονται προτάσεις και ασκούνται πρακτικές που λογικά φαίνεται να βρίσκονται σε διάσταση, θα πρέπει να εννοήσουμε το νέο καθεστώς αλήθειας που εγκαθιδρύεται μαζί με το νέο καθεστώς κυβερνησιμότητας, στο οποίο συνίσταται ο νεοφιλελευθερισμός.
[…]
Ο Διονύσιος Δρόσος είναι καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
