Λάμπρος Μπαλτσιώτης
τχ. 138-139
Η αξιοποίηση των απομνημονευμάτων από τους ιστορικούς είναι ένα ζήτημα ιδιαίτερα συζητημένο, ιδίως το πόσο αξιόπιστα είναι ως πηγή. Όμως, η συγκεκριμένη έκδοση δεν σχετίζεται ιδιαίτερα με την τυπική αξιοποίηση των απομνημονευμάτων. Μάλιστα, δεν σχετίζεται μόνο με την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση του Ισμαήλ Κεμάλ και το πώς περνά από την οθωμανική κεντρική ελίτ στον αλβανικό εθνικισμό. Ούτε ακόμη με το πώς περιγράφονται η οθωμανική διοίκηση και οι εναγώνιες και αντιφατικές πολιτικές που ασκήθηκαν την περίοδο που έδρασε και ανέλαβε αξιώματα ο συγγραφέας των απομνημονευμάτων.
Περισσότερο αξίζει, νομίζουμε, στο συγκεκριμένο βιβλίο να σταθούμε σε δύο ζητήματα που ξεπερνούν τη συνήθη αξία και την εν πολλοίς αμφισβητήσιμη εγκυρότητα των απομνημονευμάτων: Το πρώτο αφορά αυτό που θα ονομάζαμε «κρυμμένη πληροφορία». Ο συγγραφέας μάς παρέχει πληθώρα πληροφοριών που, κατά την ανάγνωση, πολλές από αυτές προσπερνιούνται, καθώς επικρατεί η τάση να επικεντρωνόμαστε στο «σημαντικό». Έχουμε, όμως, την εντύπωση ότι το παρόν βιβλίο, αν διαβαστεί με τον τρόπο που προτείνουμε, συνιστά μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα εισαγωγή στη βαλκανική ιστορία. Όχι μόνο στα «μεγάλα και σημαντικά», αλλά ιδίως σε αυτά που διαμορφώνουν τον υλικό βίο και τις ιδέες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, τουλάχιστον την περίοδο που διατρέχει. Το δεύτερο αφορά την επανεξέταση της ελληνικής περίπτωσης και του τρόπου αντίληψης αλλά και προσέγγισης των ελληνοθωμανικών σχέσεων από την Επανάσταση του 1821 μέχρι και την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα.
Αυτό που αποκαλούμε «κρυμμένη πληροφορία» αφορά πλήθος πληροφοριών, άλλες περισσότερο ή άλλες λιγότερο γνωστές, αλλά και άλλες που μας δημιουργούν έρεισμα για περαιτέρω έρευνα. Για παράδειγμα, ο Ισμαήλ Κεμάλ, με οικογενειακό δίκτυο και στα Γιάννινα και σπουδαγμένος στη Ζωσιμαία, παντρεύεται την «πρώην δεσποινίδα Σουρμελή», με καταγωγή από την Αδριανούπολη, οικογενειακά εγκαταστημένη στο σημερινό Ρούσε της Βουλγαρίας. Γράφει για το γαμήλιο συμβόλαιο: «συντάχθηκε σε τέτοια νομική μορφή από τη μουσουλμανική άποψη και με τέτοιους όρους, ώστε να μην υπάρχει η παραμικρή δυνατότητα σύναψης δεύτερου γάμου από την πλευρά του άνδρα», ανοίγοντας ένα νέο πεδίο έρευνας για τέτοιους γάμους στην ύστερη οθωμανική περίοδο. Ή, το ότι ο Βόσνιος μουσουλμάνος πασάς του Βιδινίου (στη σημερινή Βουλγαρία) επαίρεται δημόσια, με αφορμή την αποδοχή της Βουλγαρικής Εξαρχίας από το οθωμανικό κράτος, ότι είναι απόγονος του Μίλος Όμπιλιτς που δολοφόνησε τον σουλτάνο Μουράτ τον Α΄ μετά τη μάχη του Κοσσυφοπεδίου, εισάγοντάς μας στη διαφορετική θεώρηση του ανήκειν στις αυτοκρατορίες γενικότερα, αλλά και στην οθωμανική ειδικότερα.
[…]
Ο Λάμπρος Μπαλτσιώτης είναι ιστορικός επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, εντεταλμένος διδασκαλίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
