Έλενα Χαμαλίδη
τχ. 160-161
Προτείνοντας τον εθνοκεντρισμό ως καθοριστική παράμετρο δεξίωσης, κυρίαρχο κριτήριο αποτίμησης, αλλά και σημαντικό πρόταγμα που διαμορφώνει την πορεία της νεοελληνικής τέχνης, το βιβλίο του Κώστα Χριστόπουλου θέτει εκ νέου ένα σοβαρό ζήτημα. Το πόνημά του έρχεται να καλύψει ένα κενό στην υπάρχουσα βιβλιογραφία, καθώς συγκεντρώνει ένα μεγάλο σώμα κειμένων γύρω από την τέχνη, καταγράφει τις αντιπαραθέσεις και αναδεικνύει έννοιες και κριτήρια. Το εγχείρημά του, ωστόσο, καθίσταται ιδιαίτερα φιλόδοξο, καθώς καλείται να τιθασεύσει, να ταξινομήσει, να εντάξει ιστορικά και να αξιοποιήσει ένα αχανές για τον ερευνητή πεδίο, όχι μόνο λόγω της χρονικής περιόδου των δύο αιώνων, κατά τη διάρκεια των οποίων συνέβησαν μεγάλες ιστορικές, πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, αλλά και εξαιτίας της πλούσιας βιβλιογραφίας και των ποικίλων και σύνθετων θεωρητικών ζητημάτων και θεματικών πεδίων που ανοίγονται.
Από τις πρώτες σελίδες, ο συγγραφέας τονίζει ότι ερευνά τη συμβολή των ανθρώπων της τέχνης, διά του λόγου τους, στην επανεξέταση της ιστορίας και στην εξαγωγή «συμπερασμάτων και διδαγμάτων» για τη «συνολική πορεία του ελληνικού έθνους» και για την εξέλιξή του σε κρίσιμες ιστορικές στιγμές και μεταβάσεις, όταν η διανόηση, ο κόσμος των γραμμάτων και της τέχνης και η κοινωνία έχουν το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Πρόκειται για τις ιστορικές καμπές, στις οποίες τα υποκείμενα «εγκαλούνται» με τα λόγια του συγγραφέα να κατασκευάσουν και να επινοήσουν εκ νέου το «ελληνικό» (σ. 13) ως έναν από τους «κραταιούς πυλώνες» που θα στηρίξουν κάθε φορά «ένα νέο εθνικό και κρατικό οικοδόμημα», μια «νέα αρχή» (σ. 9, 10, 12-13). Ο λόγος για την τέχνη και τον πολιτισμό έχει τον κύριο ρόλο, καθώς, όπως εύστοχα επισημαίνει ο Χριστόπουλος, αποτελεί το κατάλληλο εργαλείο για να φωτιστεί η εννοιολόγηση ιδεολογημάτων όπως η «εθνική συνέχεια», η «ιδιαιτερότητα» του «ελληνικού χαρακτήρα» και η «ελληνικότητα», η «ρωμιοσύνη», το «αληθινό», η «αυθεντικότητα», η «ουσία», εν τέλει, του ελληνικού.
[…]
Η Έλενα Χαμαλίδη είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.
