Άννα Μαχαιρά
τχ. 142
Η οικονομική ιστορία εγκλωβίστηκε για μεγάλο διάστημα στην πολιτική του αναπόφευκτου της βιομηχανικής ανάπτυξης και αναζήτησε, σχεδόν αποκλειστικά, τα συγκεκριμένα ιστορικά μοτίβα που εξέθρεψαν, ενίσχυσαν και εδραίωσαν αυτή την ανάπτυξη. Οι οικονομικοί ιστορικοί αναρωτήθηκαν πώς και γιατί η παραγωγή στη Δυτική Ευρώπη οδηγήθηκε από τη χειροτεχνία στο βιομηχανικό εργοστάσιο, πώς έγινε η αφομοίωση των μηχανών μαζικής παραγωγής στη δημιουργία υφασμάτων, κεραμικών, ρολογιών, όπλων και σε ένα πλήθος άλλων αγαθών. Διάφορες υποθέσεις παρουσιάστηκαν για να υπολογιστούν ο χρόνος και ο χαρακτήρας της μετάβασης που αντιπροσωπεύει ένα από τα σημαντικότερα τμήματα του πλούτου και της στρατιωτικής δύναμης της Δύσης – και λέγοντας αυτό, θέλω απλώς να υπογραμμίσω πόσο εύλογη ήταν η εστίαση των ιστορικών στη συγκεκριμένη περίοδο. Η θέση οικονομικών ιστορικών, όπως ο David Landes και ο Joel Mokyr, ήταν να συνδυαστεί η άνοδος της βιομηχανικής οργάνωσης με την τεχνολογική δημιουργικότητα στην οποία ωθεί το ξέφρενο κυνήγι του επιχειρηματικού κέρδους. Με συμπληρωματικό τρόπο τοποθετήθηκαν οι ιστορικοί των επιχειρήσεων μετά τον Joseph Shumpeter, τον Ronald Coase ή τον Alfred Chandler, δίνοντας έμφαση στον κεντρικό ρόλο του επιχειρηματία ως εμπνευστή και οργανωτή της παραγωγής που επιμερίζει τα καθήκοντα και προσδιορίζει τις επενδύσεις στα νέα μηχανήματα. Στα ίχνη μιας άλλης παράδοσης, ο Karl Marx και οι ιστορικοί που επηρεάστηκαν από αυτόν ανέδειξαν τη μεταβατική εποχή της μανιφακτούρας πριν επικρατήσουν τα μηχανικά εργαλεία της σύγχρονης βιομηχανίας και ορίσουν την κλίμακα της παραγωγής. Αναζητώντας έναν πιο ειδικό μηχανισμό σε αυτήν τη μεταβατική φάση, ο Franklin Mendels και όσοι τον ερμήνευσαν πρότειναν την πρωτο-εκβιομηχάνιση ως την περιστρεφόμενη πλάκα που οδηγεί στη βιομηχανική ανάπτυξη.
Καθένα από αυτά τα σχήματα φώτισε διαφορετικές όψεις της διαδικασίας ανάπτυξης των βιομηχανικών κοινωνιών, καθένα είχε και έχει τους υπερασπιστές και τους αρνητές του. Κατά κάποιον τρόπο όμως, όλα αυτά τα σχήματα υπηρέτησαν ένα είδος τελεολογικής αφήγησης.
[…]
Η Άννα Μαχαιρά είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
.
