Ρίκα Μπενβενίστε
τχ. 121, σ. 102-104
Η Κλεμμένη εφηβεία, αυτοβιογραφικό απομνημόνευμα του Στάνισλας Τόμκιεβιτς, είναι μαρτυρία για την επιβίωση ενός Εβραίου από τις ναζιστικές διώξεις και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης· μαρτυρία επίσης, για τα μεταπολεμικά του χρόνια στο Παρίσι, για τον κόσμο της ιατρικής και της παιδοψυχιατρικής από έναν στρατευμένο στο πλευρό των «αποκλεισμένων» εφήβων που πάσχουν ή που γίνονται παραβάτες.
Αν οι περιπέτειες του βίου του πρέπει να χωρέσουν σε λίγες αράδες, θα πούμε ότι ο Στάνισλας Τόμκιεβιτς γεννήθηκε το 1925 στη Βαρσοβία, μια πόλη με περισσότερους από 350.000 Εβραίους, σε μια ευκατάστατη αστική οικογένεια. Τον Νοέμβριο του 1940 οι Γερμανοί περιέκλεισαν τους Εβραίους της Βαρσοβίας, μαζί με άλλους που μετέφεραν από γειτονικές πόλεις, σε ένα γκέτο περιφραγμένο από έναν τοίχο δέκα μέτρα ψηλό που στην κορυφή του είχε συρματόπλεγμα. Πείνα, καταναγκαστική εργασία, συνωστισμός, τρόμος των μαζικών συλλήψεων και ασθένειες έγιναν γρήγορα η καθημερινότητα του γκέτο. Στους δρόμους σωρεύονται πτώματα. Ο έφηβος μαθαίνει την τέχνη της διαφυγής και της επιβίωσης: όταν πέφτει το σύνθημα για αιφνιδιαστικό μπλόκο, ο έφηβος κρύβεται στην πρώτη ανοιχτή πόρτα, ανεβαίνει τρέχοντας τις σκάλες ως τη σοφίτα και σκαρφαλώνει στη σκεπή, απ’ όπου παρακολουθεί τα τεκταινόμενα. Οι εκτοπίσεις στην Τρεμπλίνκα, απ’ το καλοκαίρι έως το φθινόπωρο του 1942 και η εξέγερση του γκέτο την άνοιξη του ’43 υπήρξαν το σκηνικό της εφηβείας του στη Βαρσοβία. Συλλαμβάνεται με τους γονείς του και καθ’ οδόν προς την εξόντωση, υλοποιεί το σχέδιο που έχει προετοιμάσει από καιρό: πηδά από το τρένο. Η αγωνία παρατείνεται στην ημιπαρανομία στη Βαρσοβία μέχρι να συλληφθεί και να οδηγηθεί, μαζί με την αδελφή του, στο στρατόπεδο του Μπέργκεν Μπέλσεν στη Γερμανία. Η Απελευθέρωση τον βρίσκει και πάλι σε ένα τρένο που περιπλανιέται κάτω από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς, ένα τρένο που οι γερμανοί φρουροί το εγκαταλείπουν λίγο πριν το συναντήσουν οι προελαύνοντες Αμερικανοί.
Η Ρίκα Μπενβενίστε διδάσκει μεσαιωνική ιστορία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
