Κωστής Σταφυλάκης
τχ. 138-139
Η παρουσίαση ενός νέου βιβλίου του Θάνου Λίποβατς απαιτεί την αποφυγή κάθε αγιογραφικής χροιάς και τον σεβασμό απέναντι στη δημόσια παρουσία του ίδιου του διανοητή – παρουσία που διεκδικεί μια δύσκολη και απαιτητική επικοινωνία. Ο Λίποβατς έχει ένα κοινό αναγνωστών που παρακολουθεί τη σκέψη του για δεκαετίες. Η επικοινωνία του με το κοινό αυτό συντελείται με ποικίλους τρόπους. Γράφει πολιτικο-φιλοσοφικά δοκίμια που βαδίζουν ανάμεσα στην ψυχαναλυτική σκέψη, τη πολιτική, την κοινωνιολογία της θρησκείας. Αρθρογραφεί πολύ επιλεκτικά στον ημερήσιο Τύπο και συγκεντρώνει κατά διαστήματα την αρθρογραφία του σε βιβλία, όπως το παρουσιαζόμενο. Τα βιβλία αυτά δεν εξαντλούνται σε αναλύσεις της επικαιρότητας, αλλά συνιστούν πρωτότυπες μορφές γεφύρωσης ανάμεσα στην «κριτική του καιρού» και στα σταθερά θεωρητικά του ενδιαφέροντα. Η προσέγγιση του λόγου του προϋποθέτει μια σύνθετη επιστημολογία, η οποία είναι κι αυτή πρωτότυπη – την έχει συνθέσει σε μεγάλο βαθμό ο ίδιος στο βάθος δεκαετιών. Όποια και όποιος αποδεχτεί αυτή την πρόσκληση εισέρχεται σε έναν πολύ προσωπικό διάλογο με τον διανοητή γύρω από τις έννοιες που ανέκαθεν ερευνούσε: την επιθυμία, το ασυνείδητο, τη θέληση, το κακό, τη Γνώση, τη μονοθεϊστική Πίστη και τη διαλεκτική της εκκοσμίκευσης.
Η γραφή του Λίποβατς είναι μια πρόσκληση η οποία απευθύνεται πια, όλο και πιο έντονα, στον πρακτικό μας λόγο. Τα κείμενά του επιδιώκουν συνειδητά να δείξουν στον αναγνώστη τις επιπτώσεις ορισμένων στάσεων, να υπογραμμίσουν υπαρκτά διλήμματα της κοινωνικής κουλτούρας και του πολιτικού πράττειν. Ο λόγος του δεν διστάζει να απορρίψει εναλλακτικές που εμφανίζονται στο επίπεδο του πολιτικού και του ηθικού. Δεν είναι ένας λόγος της γνώσης (του Πανεπιστημίου) που ελίσσεται με σχετικισμό ανάμεσα σε ασήμαντες αποχρώσεις, αφήνοντας τον αναγνώστη συναισθηματικά μετέωρο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο τρόπος που ο Λίποβατς παρεμβαίνει στη συζήτηση για έναν πιθανό αριστερό/δημοκρατικό λαϊκισμό. Τον απορρίπτει. «Ή Δημοκρατία ή Λαϊκισμός» τιτλοφορείται ένα σύντομο άρθρο του. Η διατύπωση του διλήμματος με τη μορφή του υπαρξιακού «είτε-είτε» συνιστά ταυτόχρονα την απόρριψη μιας συζήτησης με τις σύγχρονες θεωρητικές επεξεργασίες του λαϊκισμού και συνοδεύεται από την επισήμανση ότι ο λαϊκισμός δεν συνιστά απλά, ή δεν εξαντλείται σε, μια πολιτική της συνάρθρωσης αιτημάτων, αλλά συνδέεται αναπόφευκτα με ιδεολογίες και νοοτροπίες που ευθύνονται για τη σημερινή αίσθηση αδιεξόδου. Ακόμα πιο συνοπτικά: η προσφυγή στο δίλημμα είναι μια μορφή απόρριψης των θεωρητικών προϋποθέσεων της συζήτησης. Παραπέμποντας στα ειδικά χαρακτηριστικά της πρόσφατης ευρωπαϊκής εμπειρίας, εντοπίζει το καινοτόμο χαρακτηριστικό του λαϊκισμού στο γεγονός ότι ο τελευταίος σκηνοθετεί την απογοήτευσή του με το ίδιο το σύστημα στη δημιουργία του οποίου έχει συμβάλει.
[…]
O Κωστής Σταφυλάκης είναι θεωρητικός Τέχνης και εικαστικός, διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και πανεπιστημιακός υπότροφος του Πανεπιστημίου Πατρών.