Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος
τχ. 136
Έχουν περάσει περισσότερα από εκατό χρόνια από την εμφάνιση της ψυχανάλυσης και δεν έχει γίνει ακόμα η απαραίτητη προσπάθεια να δοθούν αντικειμενικά στοιχεία, για να πειστεί ο καχύποπτος ιατρικός κόσμος και το κοινό ότι η ψυχανάλυση είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος θεραπείας. Σε αντίθεση με διάφορους άλλους τύπους ψυχοθεραπειών, δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα στοιχεία, όπως επιβάλλει η evidence based medicine, παρά μόνο υποκειμενικές εντυπώσεις, ότι η ψυχανάλυση είναι αποτελεσματικότερη σε σχέση με τις μη ψυχαναλυτικά προσανατολισμένες θεραπείες, τις φαρμακοθεραπείες ή το placebo.
Είναι ιδιαίτερα επίκαιρο, σήμερα, αυτό που τονίζει με ρεαλιστικό τρόπο ο Arnold Cooper: «Στον βαθμό που η ψυχανάλυση διεκδικεί το δικαίωμα να αποτελεί μια μέθοδο θεραπείας, μπαίνουμε για καλύτερα ή χειρότερα, στην τροχιά της επιστήμης και δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις υποχρεώσεις της εμπειρικής έρευνας. Εφόσον εκπαιδεύουμε θεραπευτές που είναι επαγγελματίες και αμείβονται για τις υπηρεσίες τους, είναι απαραίτητο να μελετήσουμε το τι κάνουμε και πώς επηρεάζουμε τους ασθενείς μας».
Η ψυχανάλυση έφερε επανάσταση στον τρόπο κατανόησης του νου, εισάγοντας τις έννοιες του ασυνείδητου, της ψυχικής αιτιοκρατίας, της σεξουαλικότητας και των ενορμήσεων. Κατόρθωσε να κυριαρχήσει για μεγάλο διάστημα του 20ού αιώνα στον ψυχιατρικό κόσμο. Στη συνέχεια, μετά τον θάνατο του Φρόυντ, δεν εξελίχθηκε αρκετά ώστε να αναπτύξει επιστημονικούς τρόπους για να τεκμηριώσει τις ιδέες που εισήγαγε. Αντίθετα με την ψυχανάλυση, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ραγδαία εξέλιξη των νευροεπιστημών. Ψυχανάλυση και νευροεπιστήμες αγνοούσαν η μια την άλλη, πολλές φορές μάλιστα κρατούσαν μεταξύ τους εχθρική στάση, μέχρι προ 20ετίας όταν άρχισε ένας γόνιμος διάλογος, ο οποίος, όσο περνά ο καιρός, καρποφορεί. Αυτός ο διάλογος, παρά τις δυσκολίες που παρουσιάζει, έχει αρχίσει να αποκτά ενδιαφέρον και ανοίγει προοπτικές στην κατανόηση της λειτουργίας του ψυχικού οργάνου. Ο Φρόυντ στο άρθρο του για το ναρκισσισμό αναφέρει: «θα πρέπει να θυμόμαστε ότι όλες οι τρέχουσες ιδέες μας σχετικά με την ψυχολογία, πιθανότατα, μια μέρα, να έχουν οργανική βάση», προβλέποντας τη συνάντηση της ψυχανάλυσης και της βιολογίας.
Το 2000 σε δημοσίευμά του στο American Journal of Psychiatry, o νευροφυσιολόγος Eric Kandel κατέληγε: «Αυτό που προσέλκυσε τόσους από εμάς στην ψυχανάλυση, στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και στις αρχές της δεκαετίας του ’60, είναι η τολμηρή περιέργειά της και ο ερευνητικός της ζήλος. Εγώ ο ίδιος, γοητεύτηκα από τη νευροβιολογική μελέτη της μνήμης, διότι τη θεώρησα σημαντική για τη βαθύτερη κατανόηση του μυαλού, ένα ενδιαφέρον που πρωτοανακίνησε η ψυχανάλυση. Μπορούμε να ελπίζουμε ότι η επιτυχία της τρέχουσας βιολογίας θα λαμπρύνει ξανά την έρευνα στην ψυχαναλυτική κοινότητα και ένας κοινός επιστημονικός κλάδος νευροβιολογίας, γνωστικής ψυχολογίας και ψυχανάλυσης θα σφυρηλατήσει μια καλύτερη κατανόηση του νου».
Σήμερα, υποθέτω, ότι ο Φρόυντ θα ήταν ευτυχής και αυτό που έγραφε στο Πέρα από την αρχή της ευχαρίστησης, το 1920 θα έπιανε τόπο: «οι ελλείψεις στην περιγραφή (της ψυχανάλυσης) πιθανότατα να εξαφανίζονταν, αν είμαστε σε θέση να αντικαταστήσουμε τους ψυχολογικούς όρους με όρους φυσιολογίας ή χημείας. Μπορούμε να προσδοκούμε ότι η φυσιολογία και η χημεία θα δώσουν τις πιο εκπληκτικές πληροφορίες και δεν μπορούμε να μαντέψουμε τι απαντήσεις θα προκύψουν μετά από κάποια χρόνια ερωτήσεων».
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης εξέδωσαν το 2000 το βιβλίο Νευροεπιστήμη και συμπεριφορά. Τότε, η ομάδα του Kandel χαιρέτησε την ελληνική έκδοση αναφέροντας: «Στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, ήταν γραμμένο το ρητό γνώθι σαυτόν. Πιστεύουμε ότι η μελέτη της νευροεπιστήμης είναι ένας σημαντικός τρόπος εκπλήρωσης της θεϊκής εντολής».
Το βιβλίο που παρουσιάζουμε σήμερα προέκυψε από τη συνεργασία ενός ψυχαναλυτή, του Francois Ansermet, που ενδιαφέρθηκε για τις νευροεπιστήμες, και ενός νευροβιολόγου, του Pierre Magistretti, που πέρασε από το ψυχαναλυτικό ντιβάνι. Τα ίχνη της εμπειρίας-νευρωνική πλαστικότητα και η συνάντηση της βιολογίας με την ψυχανάλυση είναι μια καινούρια έκδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, την επιστημονική επιμέλεια της οποίας έχει αναλάβει ο καθηγητής Ηλίας Κούβελας.
[…]
Ο Κωνσταντίνος Ασημακόπουλος διδάσκει ψυχιατρική στο Τμήμα Ιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του Πανεπιστημίου Πατρών.
