Νίκος Τράντας
τχ. 121, σ. 44-58
Ο ευρωπαϊκός «τρίτος δρόμος»
Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά βάση ένα περιφερειακό καπιταλιστικό μόρφωμα, υπήρχαν αρκετοί λόγοι που συνηγορούσαν σε μια υποστηρικτική προς το ευρωπαϊκό εγχείρημα προσέγγιση εκ μέρους της αριστεράς και της εργατικής τάξης. Καταρχάς, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα δημιουργήθηκε από τη συνεργασία αναπτυγμένων κοινωνικών κρατών, τα οποία διαφοροποιούνταν από τον αμερικανικό φιλελεύθερο καπιταλισμό ή τον «συλλογικό» καπιταλισμό γιαπωνέζικου τύπου. Μεταξύ των ποικιλιών του καπιταλισμού, η «συντεταγμένη» (coordinated) –ή «κοινωνική», σύμφωνα με τη φρασεολογία των Γερμανών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής– οικονομία της αγοράς που χαρακτηρίζει τις χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από μη εμπορευματικές σχέσεις και από θεσμούς συνεργασίας και διαβούλευσης των κοινωνικών εταίρων και του κράτους, σε αντιδιαστολή με την αγγλοαμερικανική φιλελεύθερη οικονομία της αγοράς, στην οποία επικρατούν πολύ πιο έντονα οι ανταγωνιστικές και εμπορευματικές σχέσεις.
Η ανάπτυξη των ευρωπαϊκών κοινωνικών κρατών μεταπολεμικά σήμανε την αυξημένη παρέμβαση του δημόσιου τομέα στην οικονομία και την κοινωνία, με παροχή σημαντικών μη εμπορευματικών αγαθών και υπηρεσιών (εκπαίδευση, υγεία, κοινωνική ασφάλιση, μεταφορές, ηλεκτρισμός, ύδρευση, αποχέτευση, φυσικό αέριο, τηλεφωνία), καθώς και την ύπαρξη ενός καθολικού συστήματος κοινωνικής προστασίας, στο οποίο οι πολίτες που είχαν ανάγκη μπορούσαν να καταφύγουν. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων και της εξάρτησης των πολιτών από τις δυνάμεις της αγοράς, καθώς και την παροχή ενός υψηλού επιπέδου ευημερίας και προστασίας στους πληθυσμούς τους.
Ο Νίκος Τράντας είναι διδάκτορας πολιτικής επιστήμης και ασχολείται με θέματα ευρωπαϊκής διακυβέρνησης, κοινωνικής πολιτικής και τοπικής ανάπτυξης.
