Danielle Morichon
τχ. 143-144
Εισαγωγή
Η ταινία Αγέλαστος πέτρα, που γυρίστηκε στην Ελευσίνα από το 1988 έως το 1999 από τον Φίλιππο Κουτσάφτη και βγήκε στις αίθουσες το 2000, δεν είναι κινηματογραφικό δοκίμιο υπό τη στενή έννοια της λέξης – αν υποθέσουμε μάλιστα ότι αυτή η λέξη έχει κάποια καθορισμένη σημασία. Πράγματι, δεν φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι ανανεώνει τον λόγο της περί της μνήμης με πρωτοφανείς κινηματογραφικές αποτολμήσεις, όπως έκαναν παραδείγματος χάριν ο Jean-Luc Godard, ο Alain Resnais ή ο Michelangelo Antonioni. Κατατάσσεται και παρουσιάζεται ως ταινία τεκμηρίωσης (film documentaire), διότι αφορά το φαινόμενο ενός κοινωνικού και περιβαλλοντικού προβλήματος, ενώ κάνει χρήση της αφήγησης ως αναγνωριστικού στοιχείου ενός ιστορικού δράματος.
Παρ’ όλα αυτά, η Αγέλαστος πέτρα περιέχει κάποια αυτο-αναφορικότητα (auto-référentialité) και αυτο-στοχαστικότητα (réflexivité), που αποτελούν αναγκαία γνωρίσματα της σκεπτόμενης μορφής, σύμφωνα με τον J.-L.Godard. Το έκδηλο θέμα της, η μνήμη, είναι η πράξη που ξετυλίγεται μαζί με την ταινία η οποία είναι η εν εξελίξει απόδειξή της, που φανερώνεται στιγμιαία πριν αφανιστεί ολότελα. Είναι αυτά τα αφανή μέσα της εμφάνισης που θα εξετάσουμε στις επόμενες σελίδες, ξεκινώντας από μια σύντομη παρουσίαση του θέματος και του περιεχομένου της ταινίας. Έπειτα, θα περάσουμε στην ανάλυση της ενδοδιηγητικής μνήμης, προτού ασχοληθούμε με την τεχνική των συνεχειών και των αντιστοιχιών μέσω της εικόνας. Τέλος, θα ερευνήσουμε τη σχέση της εικόνας και της φωνής στην ταινία. Έτσι, ως πόρισμα της προσέγγισής μας, φιλοδοξούμε να αποδείξουμε ότι τρόπον τινά η Αγέλαστος πέτρα αποτελεί μία δοκιμή ώστε να πλαστούν συνθήκες της κινηματογραφικής τέχνης για την παράσταση, όχι πλέον της μνήμης, αλλά του πραγματικού αντικειμένου της, της λήθης.
Το πένθιμο μαύρο της αρχής [00:07] και ο αρχαιοπρεπής της τίτλος, σαν χαραγμένος στον βράχο με τα φθαρμένα από τον χρόνο γράμματά του. Σε σχέση με τις αρχαίες επιγραφές, τα χρώματα αντιστρέφονται: λευκή χάραξη στη μαύρη πέτρα όπου κάθισε η θεά Δημήτηρ, αντί για μαύρη χάραξη στη λευκή πέτρα: το κινηματογραφικό φως φανερώνει το νόημα του σκότους. Το γεγονός ότι θυμίζει επίσης τη σημαία με το σύνθημα «Ελευθερία ή θάνατος» τοποθετεί την ταινία ως πράξη εξέγερσης.
[…]
Η Danielle Morichon είναι φιλόλογος-μεταφράστρια.
