Βαγγέλης Λιότζης
Τχ. 153-154
Υπάρχουν δύο βασικές θεωρήσεις για τον σεξισμό που κυριαρχούν στον δημόσιο διάλογο. Η πρώτη, και πιο συνηθισμένη, είναι ότι πρόκειται για στερεότυπα, προκαταλήψεις ή διακρίσεις σχετικά με το βιολογικό ή κοινωνικό φύλο ενός ατόμου. Η δεύτερη, και πιο ριζοσπαστική, θεωρεί τον σεξισμό ως ένα σύστημα κοινωνικής οργάνωσης που συνδέεται άρρηκτα με την πατριαρχία και διαιωνίζει τη μειονεκτική θέση των γυναικών έναντι των ανδρών. Ο σεξισμός όμως, ως ένα δυναμικά μεταβαλλόμενο και πολυποίκιλο σύνολο πρακτικών εξουσίας και αναπαραστάσεων που σχετίζεται άμεσα με τις έμφυλες ανισότητες, αποτελεί μια αμφίσημη έννοια, προϊόν εξουσιαστικής αντιπαράθεσης. Τούτο διότι, στη σύγχρονη εποχή, καθίσταται δύσκολα αναγνωρίσιμη η πραγματολογία του, αλλά και δυσδιάκριτος ο διαχωρισμός μεταξύ λόγων, στάσεων και συμπεριφορών που πρέπει να εκληφθούν ως στοιχεία αβρότητας, χειραφέτησης, διονυσιακού πνεύματος ή σεξισμού. Πρόκειται για μία σύγχυση η οποία δεν μπορεί να αναδειχθεί επαρκώς από επιμέρους πρόσφατες προσπάθειες για εννοιολογήσεις που φιλοδοξούν να καλύψουν σύγχρονες όψεις του σεξισμού και η οποία επιτείνεται στην πλέον επίμαχη διάσταση του λεγόμενου «ανάστροφου σεξισμού», δηλαδή των σεξιστικών λόγων, στάσεων και συμπεριφορών απέναντι στους άνδρες.2
Βασικό στοιχείο τής εν λόγω σύγχυσης αποτελεί το γεγονός ότι, μέχρι και σήμερα, η παραπάνω έννοια δεν έτυχε ικανοποιητικής θεωρητικής επεξεργασίας, παρά κυρίως έχει αποτελέσει αντικείμενο διαμάχης, στο πλαίσιο του ευρύτερου δημόσιου και καθημερινού λόγου. Δεν είναι τυχαίο πως και την πρώτη ακόμα φορά που ο όρος «ανάστροφος σεξισμός» απαντάται σε δημοσιευμένο επιστημονικό κείμενο αποτελεί ουσιαστικά μια ανεπεξέργαστη αναφορά που τον ορίζει ως την επίθεση και στερεοτυπική αντιμετώπιση των ανδρικών χαρακτήρων στα έργα του Σαίξπηρ και των ανδρών κριτικών τους από τη φεμινιστική κριτική.3 Σε αυτήν τη βάση, μέσα από την παράθεση της πορείας του κινήματος για τα δικαιώματα των ανδρών, επιχειρείται να αναδειχθεί το πλαίσιο από το οποίο η ρητορική του ανάστροφου σεξισμού έχει εφορμήσει στον δημόσιο διάλογο. Στη συνέχεια, παρατίθεται η μοναδική ουσιαστικά θεωρητικά επεξεργασμένη επιστημονική συζήτηση γύρω από το θέμα που έλαβε χώρα υπό το πρίσμα της εννοιολόγησης του «δεύτερου σεξισμού». Τέλος, γίνεται προσπάθεια να αναδειχθεί και η βασική προκείμενη της σημασιολογικής αξίας του ανάστροφου σεξισμού στην παρούσα φάση, και κυρίως στο σύγχρονο ψηφιακό περιβάλλον, σε σχέση με τον λόγο του φεμινισμού.
[…]
Ο Βαγγέλης Λιότζης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Η παρούσα έρευνα συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», στο πλαίσιο της Πράξης «Ενίσχυση Μεταδιδακτόρων ερευνητών/ερευνητριών – Β΄ Κύκλος» (MIS-5033021), που υλοποιεί το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ).
2. Ευχαριστώ τις/τους ανώνυμες/ους κριτές του άρθρου και τον Γιάννη Σταυρακάκη για τις ιδιαίτερα παραγωγικές παρατηρήσεις τους σε ένα εξαιρετικά επίμαχο θέμα.
3. Carol Thomas Neely, «Feminist Modes of Shakespearean Criticism: Compensatory, Justificatory, Transformational», Women’s Studies, 9/1 (1981), σ. 4.
