Κώστας Ελευθερίου
τχ. 130-131
Η ελληνική ριζοσπαστική αριστερά, το σύνολο των πολιτικών κομμάτων που κινούνται πέραν της σοσιαλδημοκρατίας (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΔΗΜΑΡ) έχει αναδειχθεί, για προφανείς λόγους, σε μία από τις βασικές θεματικές της ευρύτερης συζήτησης για τη νεο-σχηματιζόμενη κομματική οικογένεια. Η εκλογική επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ και η ανέλιξή του στην εξουσία, συνιστούν ̶ πέραν της ιδιαίτερης περίπτωσης του ΑΚΕΛ στην Κύπρο ̶ ένα σημείο αναφοράς που επαναπροσδιορίζει τον τρόπο που η ευρωπαϊκή πολιτική επιστήμη κατανοεί το αριστερό φαινόμενο. Η κρίση, που στην περίπτωση της Ελλάδας έχει αποκτήσει οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά χαρακτηριστικά, λειτούργησε ως καταλύτης για μία πρωτοφανή αναδιάρθρωση του κομματικού συστήματος, που οδήγησε καταρχάς στην κατάρρευση του ΠΑΣΟΚ ̶ του ηγεμονικού κόμματος της Μεταπολίτευσης ̶ και εν συνεχεία στην ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε πόλο εξουσίας. Οι εξηγήσεις αυτού του σύνθετου φαινομένου δεν είναι εύκολες, εφόσον η χρονική και πιθανόν ψυχολογική απόστασή μας από τα πράγματα είναι τέτοια που δεν επιτρέπει μία ψύχραιμη συνολική αποτίμηση. Ωστόσο, η παρακολούθηση της εξέλιξης από τον Μάιο του 2010 έως και τον Ιανουάριο του 2015, με βάση ένα συνεκτικό ερμηνευτικό πλαίσιο, είναι δυνατόν να μας επιτρέψει μία πρώτη απόπειρα ανάλυσης της ανάπτυξης και έκβασης των στρατηγικών των τριών εκδοχών της ριζοσπαστικής αριστεράς στην εν λόγω περίοδο και φυσικά μία πρωταρχική εξήγηση της τελικής επικράτησης του ΣΥΡΙΖΑ έναντι των άλλων δύο κομμάτων.
Η περίοδος 2010-2015 μπορεί να διακριθεί σε δύο υπο-περιόδους: 2010-2012 και 2012-2015. Η πρώτη υπο-περίοδος που λήγει με τη μεγάλη ανατροπή των διπλών εκλογών του 2012 χαρακτηρίζεται από τη συνολική άνοδο των δυνάμεων της ριζοσπαστικής αριστεράς από την οποία εν τέλει επωφελείται ο ΣΥΡΙΖΑ. Πρόκειται για μία διετία πυκνής κινηματικής δραστηριότητας και έντονης αναταραχής που δημιουργεί το υπόστρωμα για την απο-ευθυγράμμιση μεγάλου μέρους από την εκλογική βάση του δικομματισμού. Τα τρία κόμματα της ριζοσπαστικής αριστεράς αναπτύσσουν τρεις διακριτές πολιτικές στρατηγικές οι οποίες, όπως θα δείξουμε και πιο κάτω, εδράζονται στην παράδοση κάθε φορέα και εν πολλοίς εξηγούν και την κατανομή της εκλογικής επιρροής. Το στοιχείο, βέβαια, που καθορίζει τη συγκεκριμένη υπο-περίοδο είναι η σταδιακή αποσάθρωση του ΠΑΣΟΚ, η οποία και απελευθέρωσε ένα πρωτοφανές εκλογικό δυναμικό δημιουργώντας, ως εκ τούτου, μία εξαιρετικά ευνοϊκή πολιτική ευκαιρία για τη ριζοσπαστική αριστερά. Η δεύτερη υπο-περίοδος ̶ από τον Ιούνιο του 2012 έως και τον Ιανουάριο του 2015 ̶ χαρακτηρίζεται από τη βαθμιαία ανάδειξη του ΣΥΡΙΖΑ σε κόμμα κυβερνητικής φιλοδοξίας και την κάμψη των άλλων δύο κομμάτων. Οι προ του 2012 στρατηγικές εξακολουθούν να οριοθετούν τις πράξεις των αντίστοιχων πολιτικών δρώντων, ωστόσο το αποτέλεσμα των εκλογών του 2012 δημιουργεί δύο εκδοχές κυβερνώσας αριστεράς ̶ μία ήδη στην κυβέρνηση και μία εν τη γενέσει ̶ που αλλάζει συνολικά τη φυσιογνωμία της ελληνικής ριζοσπαστικής αριστεράς.
Ο Κώστας Ελευθερίου είναι υποψήφιος διδάκτορας πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών