Εισαγωγή στο άρθρο του Βλαντιμίρ Πούτιν
«Για την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών»
Νικόλας Πίσσης
Τχ. 155-156
Το κείμενο του Πούτιν «Για την ιστορική ενότητα Ρώσων και Ουκρανών» (12 Ιουλίου 2021) δεν συνιστά την πρώτη παρέμβαση του προέδρου της Ρωσίας στο πεδίο της δημόσιας ιστορίας, ούτε το πρώτο ιστορικό άρθρο που δημοσιεύεται από το Κρεμλίνο με την υπογραφή του. Υπό το φως, όμως, της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, έχει ερμηνευτεί ως προαναγγελία της, ενώ τόσο το ίδιο το κείμενο, όσο και θεσμικές κινήσεις που ακολούθησαν τη δημοσίευσή του, όπως το προεδρικό διάταγμα (30 Ιουλίου 2021) για την ίδρυση Επιτροπής Ιστορικής Διαφώτισης ή η απαγόρευση τον Δεκέμβριο του 2021 της οργάνωσης Μεμοριάλ, εγγράφονται σε μια συστηματική επιχείρηση μονοπώλησης και χειραγώγησης της ιστορικής μνήμης, αλλά και της ιστορικής έρευνας.
Το κείμενο είναι μάλλον ανομοιογενές, καθώς το πρώτο μέρος μπορεί να διαβαστεί ως μια μονομερής μεν, συμβατική δε ιστορική επισκόπηση, προορισμένη να στηρίξει τη θέση που δηλώνει προεξαγγελτικά ο τίτλος, ενώ το δεύτερο, που αναφέρεται στην πορεία των διακρατικών ρωσο-ουκρανικών σχέσεων από το 1991 και εξής, αποτελεί ένα οργισμένο κείμενο πολεμικής, διάσπαρτο με καλυμμένες ή ανοικτές απειλές, αναγνωρίσιμες όχι μόνο με τη στερνή γνώση της εισβολής. Τα επιχειρήματα του πρώτου μέρους δεν είναι πρωτότυπα. Πρόκειται για κοινούς τόπους της επίσημης ρωσικής ιστοριογραφίας του 19ου αιώνα, αλλά και εν μέρει της σοβιετικής από τη δεκαετία του 1930 και εξής. Το αξίωμα ότι Μεγαλορώσοι, Μικρορώσοι και Λευκορώσοι συνιστούν έναν ενιαίο λαό (narod), του οποίου την ανασυγκρότηση και επανένωση επωμίστηκαν ως ιστορική αποστολή οι πρώτοι, υπήρξε κυρίαρχο όχι μόνο στην επίσημη ρωσική (εθνική, αυτοκρατορική, σοβιετική) ιστοριογραφία, αλλά και σε μεγάλο μέρος της δυτικής ιστοριογραφίας περί Ανατολικής Ευρώπης, που κατά κανόνα υιοθέτησε τη ρωσοκεντρική οπτική.
[…]
Ο Νικόλας Πίσσης είναι ιστορικός, επιστημονικός συνεργάτης στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο Βερολίνου