Η ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ «ΒΑΣΙΛΙΚΩΝ ΑΝΔΡΩΝ»: ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑ-ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΩΝ

Θωμάς Ψήμμας

τχ. 143-144

Εισαγωγή

Το παρόν κείμενο αποσκοπεί στην ανάδειξη των θεωρητικών και πρακτικών αμηχανιών που γεννά η φιλοσοφική σκέψη του Κωνσταντίνου Τσάτσου ως προς το ζήτημα της δημοκρατικής νομιμοποίησης της έννομης τάξης και της πολιτικής εξουσίας. Ειδικότερα, διαρθρώνεται σε τρεις διακριτές μεν, παραπληρωματικές δε, υποενότητες. Στην πρώτη υποενότητα εκτίθεται αδρομερώς η νεοκαντιανή μεθοδολογική προσέγγιση του Κωνσταντίνου Τσάτσου όσον αφορά την ερμηνεία των κανόνων δικαίου. Στη δεύτερη υποενότητα εξετάζεται η νεοπλατωνική εκδοχή των «βασιλικών ανδρών», ιδίως μέσα από την επιστημονική διαμάχη με τον κοινωνιολογικό θετικισμό του Αριστόβουλου Μάνεση. Στην τρίτη και τελευταία υποενότητα επιχειρούνται κάποιες επίκαιρες αναγωγές του νεοπλατωνισμού του Κωνσταντίνου Τσάτσου στο μετα-δημοκρατικό context της ύστερης νεωτερικότητας, με αφορμή το βέτο του Προέδρου της Ιταλικής Δημοκρατίας στον διορισμό πρωθυπουργού και υπουργού Οικονομικών.

1. Η νεοκαντιανή μεθοδολογική σκευή του Κωνσταντίνου Τσάτσου

Στο ιδεοκρατικό σύμπαν του Κωνσταντίνου Τσάτσου, η αισθητή εμπειρία δεν διαχωρίζεται απλώς από τη νοητή Ιδέα, αλλά η λειτουργία της εμπειρίας περιορίζεται αποκλειστικά και μόνον στο να φέρει νόημα, να υπηρετεί, δηλαδή, την ύπατη ιδέα-αξία. Η Ιδέα, ως απαύγασμα του Ορθού Λόγου, δεν υπέρκειται απλώς της ατελούς εμπειρίας, αλλά ισχύει αυτοδύναμα, καθώς εγκολπώνει το «δέον» της κάθε ανθρώπινης ενέργειας. Υπό αυτό το πρίσμα, η ύπατη ιδέα-αξία της εκάστοτε ανθρώπινης κοινωνίας δεν προσδιορίζεται εντός της κοινωνίας, αλλά προϋπάρχει αυτής και συνίσταται στη διαμόρφωση σκοπών από τα αυτόνομα υποκείμενα στον αισθητό κόσμο. Στο σημείο αυτό ανακύπτει εύλογα το ερώτημα πώς συνδυάζεται η προαιώνια δέσμευση των ανθρώπινων ενεργειών προς την Ιδέα (ο άνθρωπος ως μέσο εκπλήρωσης προδεδομένων στόχων) με την αυτόνομη σκοποθεσία.

Υπαγόμενο στην έμπρακτη εξειδίκευση της προϋφιστάμενης Ιδέας, το δίκαιο διατηρεί μεν την κανονιστική του διάσταση («δέον»), αποποιούμενο όμως την κοινωνική του ύλη («πραγματικά περιστατικά»). Έτσι, κατατάσσεται σχηματικά στις δεοντολογικές επιστήμες, καθώς η οποιαδήποτε ανάμειξη κοινωνικών σημαινομένων θα συνεπαγόταν τη νόθευση του αντικειμενικού του χαρακτήρα. Οι νομικές έννοιες (κανόνες δικαίου, δικανικές κρίσεις κ.λπ.), συνεπώς, παύουν να λειτουργούν ως καθολικεύσιμοι οδοδείκτες ορθότητας (ακεραιότητας) σε μια –πάντοτε συγκεκριμένη– διατομική και κοινωνική συνθήκη. Αντιθέτως, αποτιμώνται με το κριτήριο διάκρισης των φυσικών επιστημών, δηλαδή ως αληθείς και ψευδείς. Σε αντίστιξη, όμως, προς τις φυσικές επιστήμες, η αλήθεια ή το ψεύδος τους δεν κρίνονται ανάλογα με την εμπειρική επαλήθευση ή, έστω, μη διάψευσή τους, αλλά με βάση τον βαθμό ανταπόκρισής τους προς την απόλυτη ιδέα-αξία. Έτσι, οι κανόνες και οι αποφάσεις (εμπειρική ύλη) οφείλουν να αποτελούν –κατά το δυνατόν– πιστά αντίγραφα της ιδέας του δικαίου, η οποία παρέχει νομιμοποίηση στους κανόνες πέραν και έξω από αυτούς.

[…]

Ο Θωμάς Ψήμμας είναι υποψήφιος διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Δικαίου Νομικής Σχολής ΑΠΘ.

Δείτε Επίσης

Αφήστε μια απάντηση

IΔPYTHΣ Σταμάτης Χρυσολούρης

EKΔOTEΣ Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου

ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Έφη Αβδελά, Νίκος Αλιβιζάτος, Γρηγόρης Ανανιάδης, Νικόλας Βαγδούτης, Θανάσης Βαλαβανίδης, Οντέτ Βαρών Βασάρ, Λίνα Βεντούρα, Κώστας Βλασόπουλος, Κώστας Γαβρόγλου, Γιώργος Γιαννακόπουλος, Γιώργος Γιαννουλόπουλος, Έλλη Δρούλια, Χάρης Εξερτζόγλου, Ελευθερία Ζέη, Όλγα Θεμελή, Βίκυ Ιακώβου, Γιώργος Ιωαννίδης, Γιώργος Καραβοκύρης, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Αλέξανδρος Κιουπκιολής, Λούση Κιουσοπούλου, Ηλίας Κούβελας, Μάκης Κουζέλης, Νίκος Κουραχάνης, Δημήτρης Κυρτάτας, Σαράντης Λώλος, Γιώργος Μαλάμης, Αχιλλέας Μητσός, Αλεξάνδρα Μπακαλάκη, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Λάμπρος Μπαλτσιώτης, Ρίκα Μπενβενίστε, Βαγγέλης Μπιτσώρης, Στρατής Μπουρνάζος, Ανδρέας Πανταζόπουλος, Κατερίνα Ροζάκου, Άκης Παπαταξιάρχης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Ειρήνη Σκαλιώρα, Αθηνά Σκουλαρίκη, Γιάννης Σταυρακάκης, Κώστας Τσιαμπάος, Σάββας Τσιλένης, Δημήτρης Χριστόπουλος, Κώστας Χριστόπουλος, Θωμάς Ψήμμας.

ΓPAMMATEIA ΣYNTAΞHΣ Γρηγόρης Ανανιάδης, Βίκυ Ιακώβου, Αλέξανδρος Κεσσόπουλος, Γιώργος Μαλάμης, Γιάννης Μπαλαμπανίδης, Στέφανος Πεσμαζόγλου, Σάββας Τσιλένης

KAΛΛITEXNIKH EΠIMEΛEIA Βουβούλα Σκούρα

ΔIEYΘYNTHΣ EKΔOΣHΣ Γιώργος Γουλάκος

ΔIOPΘΩΣH KEIMENΩN Αναστασία Λαμπροπούλου

HΛEKTPONIKH ΣEΛIΔOΠOIHΣH-ΦIΛMΣ Eκδόσεις νήσος, Σαρρή 14, 105 53 Αθήνα, τηλ.: 210.3250058

EKTYΠΩΣH Kωστόπουλος Γιώργος, Aκομινάτου 67-69, τηλ.: 210.8813.241

BIBΛIOΔEΣIA Βασ. & Ζαχ. Μπετσώρη O.Ε., Στ. Γονατά 13A, τηλ.: 210.5743.783

ΕΙΔΟΠΟΙΗΣΕΙΣ

Εισάγετε το email σας για να ενημερώνεστε για τα νέα άρθρα