Νίκος Χριστοφής
Τχ. 149
Η Αγία Σοφία δεν είναι απλώς ένα τζαμί αλλά το πνεύμα του Τούρκου. [1]
Στις 10 Ιουλίου 2020, το ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Τουρκίας ακύρωσε το νομικό καθεστώς που ίσχυε για την Αγία Σοφία, ενώ λίγο αργότερα την ίδια ημέρα ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με διάγγελμά του ανακοίνωσε τη μετατροπή του μουσείου σε τζαμί. Όπως ήταν αναμενόμενο, η απόφαση προκάλεσε αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας από μερίδα του κόσμου και της αντιπολίτευσης, οι οποίοι ερμήνευσαν την απόφαση αυτή ως απομάκρυνση της Τουρκίας από τον κοσμικό της χαρακτήρα και ως ρήξη με τον Κεμαλισμό, το «επίσημο δόγμα» της χώρας, αλλά και στο εξωτερικό, από χώρες οι οποίες εργαλειοποιώντας πολιτικά το μνημείο και, μέσω αυτής της απόφασης, την επίκληση της UNESCO. Για άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα όπου η Αγία Σοφία λειτουργεί στο φαντασιακό του κόσμου ως το «λίκνο της ορθοδοξίας», η αλλαγή χρήσης του μνημείου εκλήφθηκε ως άμεση επίθεση. Μάλιστα, η 24η Ιουλίου, ημέρα επίσημης λειτουργίας της Αγίας Σοφίας ως τζαμιού, κηρύχθηκε «ημέρα πένθους» από ελληνικές και αμερικανικές ορθόδοξες εκκλησίες, οι οποίες αποσιωπούν το γεγονός ότι αυτό που μετατρεπόταν δεν ήταν ένας ορθόδοξος ναός σε ισλαμικό ναό, αλλά ένα παγκόσμιο πολιτιστικό και πολιτισμικό μνημείου σε ισλαμικό ναό. Όπως πολύ σωστά διατύπωσε ο Σωτήρης Βαλντέν, αυστηρά μιλώντας, «η Αγία Σοφία είναι μνημείο στην τουρκική επικράτεια και άρα η διαχείρισή του είναι κατ’ αρχήν αρμοδιότητα και ευθύνη της Άγκυρας. Η μετατροπή του σε τζαμί δεν αποτελεί ουσιώδη παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου και ακόμη λιγότερο θίγει κάποια ελληνικά δίκαια». [2]
Αυτό που αξίζει να αξιολογηθεί είναι η χρονική συγκυρία αυτής της απόφασης, όπως και το τι μεσολάβησε τον τελευταίο χρόνο, αφού πέρυσι παρόμοιο αίτημα ο ίδιος ο Ερντογάν το χαρακτήρισε «τέχνασμα», δηλώνοντας κάπως ειρωνικά: «ας γεμίσουμε πρώτα το Τζαμί Σουλτάν Αχμέτ (Μπλε Τζαμί), το οποίο είναι πέντε έξι φορές μεγαλύτερο σε χωρητικότητα [και μετά βλέπουμε]». Τέλος, μεγάλη σημασία έχει να συσχετίσουμε την απόφαση αυτή του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με την ευθεία επίθεση στην κεμαλική αρχή της κοσμικότητας, ένα επιχείρημα στο οποίο φαίνεται να επικεντρώνεται μεγάλος μέρος των αναλύσεων.
[…]
Ο Νίκος Χριστοφής είναι αναπληρωτής καθηγητής Τουρκικής και Μεσανατολικής Ιστορίας και Πολιτικής, Κέντρο Τουρκικών Σπουδών, Shaanxi Normal University, Σίαν, Κίνα
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Τα λόγια ανήκουν στον σημαντικό ισλαμιστή, εθνικιστή ποιητή και έναν από τους ιδεολόγους του τουρκικού πολιτικού Ισλάμ, Νετζίπ Φαζίλ Κισακιούρεκ (Necip Fazıl Kısakürek). Παρατίθεται στο Umut Azak, «Does Re-Converting Hagia Sophia into a Mosque Violate Secularism in Turkey?», Berkley Center for Religion, Peace & World Affairs, 31 Ιουλίου 2020 (https://berkleycenter.georgetown.edu/responses/does-re-converting-hagia-sophia-into-a-mosque-violate-secularism-in-turkey)
[2] Σωτήρης Βαλντέν, «Ψυχραιμία για την Αγια-Σοφιά», Εφημερίδα των Συντακτών, 19 Ιουλίου 2020
Comment
Το θέμα είναι ότι οι Βαυαροί επέβαλαν στο κράτος που ήταν ακόμα στα σπάργανα το 1830, την Αθήνα ως πρωτεύουσα του κράτους Ελλάδα, παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι το έθνος στα πλαίσια του αλυτρωτισμού λέγεται ΡΟΜ (βλ. Ρωμιοσύνη) με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη και σύμβολο αυτού την Αγία Σοφία. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορεί να σβηστεί από την πατροπαράδοτη εθνική συνείδηση, που σφυρηλατήθηκε με αίμα. Τέλος αν ο εθνάρχης των Τούρκων σεβόταν τον εν λόγω μνημειακό χώρο, δεν θα κάλυπτε με πανό τις αγιογραφίες. Ούτως ή άλλως οι κολώνες του Ναού εμπεριέχουν οστά Αγίων.