Αντιγόνη Σαμέλα
τχ. 130-131
«Ένας άνθρωπος, ακόμα και εάν αυτός ο ίδιος είναι ο καλύτερος απ’ όλους, εξοικειώνεται με τη σκληρότητα, το πνεύμα του συνηθίζει σε αυτήν, και στο τέλος όσα απεχθάνεται τα κάνει νόμο δικό του, καθώς γίνεται βίαιος και
σχεδόν αγνώριστος εξαιτίας της συνήθειας»
Γκαίτε, Ιφιγένεια εν Ταύροις
«Το σώμα (Körper) δεν μπορεί πια να αναμεταμορφωθεί σε ζωντανό κορμί (Leib).
Παραμένει ένα πτώμα, όσο και εάν γυμνάζεται»
Αντόρνο / Χορκχάϊμερ, Η διαλεκτική του διαφωτισμού
«Στις Θερμοπύλες; ̶ Όχι, στη Χαιρώνεια/πρέπει να φέρω τ’ άλογό μου,/ γιατί ’μαι από τη χώρα, όπου το φάσμα της ελπίδας/για τις λιγόπιστες καρδιές όνειρο μοιάζει»
Ιούλιος Σλοβάτσκι, Ο τάφος του Αγαμέμνονα
Σε ένα διήγημα του γερμανού συγγραφέα Χάϊνριχ Μπελ (Heinrich Böll) ένας στρατιώτης που έχει επιστρέψει τραυματισμένος από το μέτωπο στην πατρίδα του για να χειρουργηθεί, προσπαθεί να θυμηθεί το περιώνυμο επίγραμμα που έγραψε ο Σιμωνίδης για να τιμήσει τους τριακόσιους Σπαρτιάτες που έδωσαν τη ζωή τους στη μάχη των Θερμοπυλών. Όμως από το «Διαβάτη, μήνυμα να πας στους Λακεδαιμόνιους: σ’ αυτήν εδώ τη γη πέσαμε υπακούοντας στον νόμο» ανακαλεί μόνο την πρώτη φράση δίχως να μπορεί να προσδιορίσει το ακριβές περιεχόμενο του επιγράμματος. Όταν ανεβαίνοντας με το φορείο τις σκάλες του αυτοσχέδιου νοσοκομείου είδε τη γύψινη αναπαράσταση ενός ανάγλυφου του Παρθενώνα να κοσμεί τη βάση της σκάλας, και μετά έναν λαμπρό έλληνα πολεμιστή με το λοφίο του, και στον επόμενο όροφο έναν πίνακα που αναπαριστούσε στρατιώτες σε ένα γερμανικό προτεκτοράτο της δυτικής Αφρικής να περικυκλώνουν ιθαγενείς, και μετά προσπέρασε τις προτομές του Κικέρωνα, του Καίσαρα και του Μάρκου Αυρήλιου και τέλος τα πορτραίτα της δυναστείας των Hohenzollern και του Χίτλερ, τότε ο τραυματισμένος στρατιώτης κατάλαβε ότι βρισκόταν στο σχολείο από το οποίο είχε αποφοιτήσει μόλις τρεις μήνες πριν. Θυμήθηκε την ανείπωτη ανία που αισθανόταν, όταν ο καθηγητής τους τούς έβαζε να σχεδιάσουν απομιμήσεις ρωμαϊκών αγγείων, και είδε τον εαυτό του να γράφει επτά φορές στον μαυροπίνακα, στα αρχαία, τα γοτθικά, τα ιταλικά, τα ρομανικά, με τη μικρογράμματη γραφή και ολογράφως το επίγραμμα του Σιμωνίδη και τον καθηγητή του να ωρύεται ότι δεν ήταν σωστά τα διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις. Κάποια στιγμή κατάφερε να δει το αρχαίο σπάραγμα στον μαυροπίνακα, όμως ήταν «ελαφρώς ακρωτηριασμένο», επειδή είχε βάλει πολλά αποσιωπητικά. Την ίδια στιγμή ο γιατρός άρχιζε να του βγάζει τους επιδέσμους και είδε ότι δεν είχε πια χέρια ούτε πόδι. Ούρλιαξε και προσπάθησε ξανά να δει τον μαυροπίνακα, αλλά κάποιος του έφραζε τη θέα.
Η ανάγνωση των σπαραγμάτων της αρχαιότητας καθορίζεται από τα συμφραζόμενά τους, από τη χρήση που τους επιφυλάσσει κάθε εποχή. Έτσι το νόημα του επιγράμματος του Σιμωνίδη φαίνεται ακρωτηριασμένο στον στρατιώτη που έχει ακρωτηριαστεί στη μάχη του Στάλινγκραντ, υπακούοντας τον νόμο του Χίτλερ.
Η Αντιγόνη Σαμέλα είναι ιστορικός κοινωνιολόγος.
