Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης
τχ. 143-144
Εισαγωγικές παρατηρήσεις: το ονοματολογικό ως διεθνής διαφορά
Η οριστική επίλυση μιας διακρατικής διαφοράς με ειρηνικά μέσα είναι ασφαλώς όχι απλά ένας θεμιτός πολιτικός στόχος αλλά και διεθνής υποχρέωση των κρατών σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, μια δέσμευση η οποία υπέχει θέση συνταγματικής αρχής, σύμφωνα με το άρθρο 103 του ίδιου του Χάρτη. Σε περίπτωση σύγκρουσης, δηλαδή, υπέρκειται κάθε άλλου κανόνα διεθνούς συμβατικού δικαίου. Η υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών αποτελεί αναμφίβολα μια τέτοια διευθέτηση, υπό την προϋπόθεση ότι θα κυρωθεί από τα Κοινοβούλια των δύο κρατών και ότι στη συνέχεια θα επικυρωθεί, παράγοντας από τη στιγμή εκείνη διεθνείς δεσμεύσεις.
Η αναζήτηση του επίδικου ζητήματος με όρους διεθνούς δικαίου οφείλει να εστιάσει στο σημείο που διασταυρώνονται τα αντιτιθέμενα δικαιώματα και υποχρεώσεις των δύο κρατών. Τι προβλέπει, δηλαδή, το διεθνές δίκαιο στην περίπτωση που ένα κράτος έχει ισχυρές αντιρρήσεις ως προς το όνομα του άλλου κράτους με τρόπο που να αποτελεί διεθνή διαφορά, καθώς στην πράξη αποτρέπει την εισδοχή του κράτους αυτού σε διεθνείς οργανισμούς.
Βασικό κεκτημένο του διεθνούς δικαίου αποτελεί η αρχή της εδαφικής ακεραιότητας και πολιτικής ανεξαρτησίας του κάθε κράτους, ότι δηλαδή το κάθε κράτος ορίζει τα εσωτερικά του ζητήματα όπως αυτό επιλέγει. Συνακόλουθη αρχή αποτελεί η απαγόρευση στην ανάμειξη στις εσωτερικές υποθέσεις άλλου κράτους. Επίσης, αρχή του διεθνούς δικαίου αποτελεί η υποχρέωση των κρατών να έχουν φιλικές σχέσεις με τα άλλα (γειτονικά) κράτη, τα οποία οφείλουν από κοινού να προάγουν τη διεθνή συνεργασία.
Η χρονίζουσα διαφορά μεταξύ Ελλάδας και πΓΔΜ οριοθετείται από τους παραπάνω κανόνες. Από τη μία πλευρά, το νέο κράτος που δημιουργήθηκε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας το 1991 έχει αναφαίρετο δικαίωμα να ορίζει τα του οίκου του, και μεταξύ αυτών το όνομά του και τα σύμβολά του. Από την άλλη πλευρά, οφείλει να έχει καλές σχέσεις γειτονίας με την Ελλάδα. Η Ελλάδα έχει την ίδια υποχρέωση αλλά και την αξίωση από τη γείτονά της να φέρεται φιλικά. Ταυτόχρονα η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να μην παρεμβαίνει στις εσωτερικές υποθέσεις της γείτονος, πόσω μάλλον στα επί μέρους στοιχεία που συνθέτουν την κρατική ανεξαρτησία. Στο σημείο αυτό ανακύπτει μια λεπτή διάσταση της διαφοράς: μέχρι πού φτάνει η αξίωση της Ελλάδας να τροποποιήσει το όνομά της η πΓΔΜ χωρίς να παρέμβει στα εσωτερικά της πράγματα; Μέχρι πού φτάνουν δικαιώματα της πΓΔΜ όπως απορρέουν από την ανεξαρτησία της; Μπορούν να περιορίζονται από την αρχή της καλής γειτονίας; Μπορεί η διατύπωση του ονόματος να εμπίπτει στους περιορισμούς αυτούς; Τι υπερτερεί στην περίπτωση σύγκρουσης: τα δικαιώματα που απορρέουν από την ανεξαρτησία του κράτος ή η υποχρέωση καλή γειτονίας;
[…]
O Κωνσταντίνος Τσιτσελίκης είναι καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
