Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος
τχ. 150-152
Ι. Εισαγωγή: Ισχύς και Απόφαση
Η έκδοση του βιβλίου του Παναγιώτη Κονδύλη, Ισχύς και Aπόφαση – Η διαμόρφωση των κοσμοεικόνων και το πρόβλημα των αξιών, που είναι μάλλον το πιο αντιπροσωπευτικό της κοσμοθεωρίας του (Weltanschauung), έδωσε την αφορμή να διατυπωθεί η υπόθεση ότι ο Κονδύλης επηρεάστηκε από τη σκέψη του οξυδερκούς –συνάμα όμως και διαβόητου για τη σχέση του με το ναζιστικό καθεστώς– Γερμανού συνταγματολόγου και πολιτικού στοχαστή Carl Schmitt. Ιδίως λόγω του περιεχομένου του βιβλίου, Η έννοια του πολιτικού, στο οποίο ο Schmitt ορίζει την έννοια του πολιτικού με βάση τη διάκριση μεταξύ φίλου και εχθρού.
Πρόκειται για διάκριση την οποία υιοθετεί και ο Κονδύλης στο Ισχύς και Απόφαση, όμως εν προκειμένω αυτή προκύπτει ως αποτέλεσμα διαδοχικών αποφάσεων του ανθρώπου –μιας πρωταρχικής και «καταστατικής» αλλά και μεταγενεστέρων που επιβάλλονται από τις περιστάσεις–, οι οποίες λαμβάνονται από τον κάθε άνθρωπο στην προσπάθεια αυτοσυντήρησης και επιβίωσης, αρχικά, και προσανατολισμού στον κόσμο που μας περιβάλλει, στη συνέχεια. Με την απόφαση γεννιέται όχι μόνον η κοσμοεικόνα αλλά και η ταυτότητα του υποκειμένου.
Έχει ιδιαίτερη σημασία ότι η έννοια της απόφασης στον Κονδύλη δεν μπορεί να νοηθεί με την τρέχουσα σημασία της. Αυτό συνάγεται από την προσεκτική ανάγνωση του προαναφερθέντος βιβλίου του Παναγιώτη Κονδύλη και, ορθώς, επισημαίνεται με έμφαση από τον Θάνο Σαμαρτζή στο έξοχο κείμενό του, «Η έννοια της απόφασης και η γέννηση του πνεύματος». Όπως παρατηρεί ο Σαμαρτζής, «ο Κονδύλης υποστηρίζει πως η γέννηση της κοσμοεικόνας αποτελεί μια πράξη διάκρισης και ξεχωρίσματος, αποχωρισμού και αποκοπής, με την οποία ο αντικειμενικός κόσμος, με την έννοια που του αποδώσαμε προηγουμένως, περιστέλλεται κατά τέτοιον τρόπο ώστε να ταιριάξει με τις ανάγκες του υποκειμένου. Σύμφωνα με τη διατύπωσή του, πρόκειται για έναν “βιασμό του αντικειμενικά υπαρκτού”». Μάλιστα, όταν ο Κονδύλης αναφέρεται σε «αντικειμενικό κόσμο», προκειμένου να μη δεσμευτεί σε κάποια μεταφυσική αντίληψη περί αντικειμενικότητας, εννοεί «τον κόσμο όπως απλώς θα μπορούσε να παρασταθεί από όλες τις δυνατές προοπτικές των διαφόρων δυνατών υποκειμένων».
Και καταλήγει ο Σαμαρτζής: «Τούτη την υποκειμενική και αυθαίρετη πράξη περιστολής του αντικειμενικού κόσμου, με την οποία τα πολλά γίνονται λίγα και τα ισότιμα ιεραρχημένα, μέσα από την οποία προκύπτει μια κοσμοεικόνα “κατάλληλη να εγγυηθεί την ικανότητα προσανατολισμού την αναγκαία για την αυτοσυντήρηση”, o Κονδύλης την ονομάζει απόφαση. Είναι η απόφαση που γεννάει το πνεύμα».
[…]
O Γιώργος Λ. Ευαγγελόπουλος είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας και Διεθνών Σχέσεων στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών, Πάντειο Πανεπιστήμιο. ([email protected])
