Μαρία Τοπάλη
τχ. 122-123, σ. 95-104
Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Ο μελετητικός μόχθος που ο Τσίρκας κατέβαλε για τον Καβάφη απέδωσε, ως γνωστόν, πρώτα το βιβλίο Ο Καβάφης και η εποχή του, το 1958, αργότερα δε και τις άλλες καβαφικές μελέτες του (1963, 1971). Ο πρώτος τόμος των Ακυβέρνητων πολιτειών, η Λέσχη, κυκλοφορεί δυο μόλις χρόνια μετά το Ο Καβάφης και η εποχή του, το 1960, και δυο χρόνια αργότερα, το 1962, η Αριάγνη. Η Νυχτερίδα ακολουθεί το 1965. Είναι, λοιπόν, περισσότερο από εύλογο να αναζητά κανείς σημεία συνάντησης ανάμεσα στις Ακυβέρνητες πολιτείες και στον Καβάφη του Τσίρκα, όχι μόνον αλλά και εξαιτίας αυτής της χρονικής εγγύτητας ή και περίπου συγχρονίας της συγγραφής και της έκδοσης του μυθιστορήματος και των μελετών. Είναι εύλογο να υποθέσει κανείς την ύπαρξη κοινών πηγών έμπνευσης αλλά και την επιρροή τής μιας εργασίας πάνω στην άλλη. Για να το πούμε με άλλα λόγια: είναι φυσικό να αναρωτιέται κανείς αν ο Καβάφης «παίζει» με κάποιον λιγότερο ή περισσότερο πρωταγωνιστικό τρόπο στην Τριλογία του Τσίρκα ή αν την επηρεάζει άλλως πως. Αν ισχύει αυτό, τότε έπεται αμέσως το ερώτημα αν και κατά πόσο η καβαφική επιρροή στις Ακυβέρνητες πολιτείες απηχεί τον συγκεκριμένο, τον κατά Τσίρκα Καβάφη, αυτόν δηλαδή που ο Τσίρκας προτείνει με τις μελέτες του: τον ιδιότυπα ελληνικό, ιστορικό, πολιτικό, τον δοσμένο στο ερωτικό του πάθος δίχως τύψη, και εγκλωβισμένο σε άλλες καταχρήσεις και διλήμματα.
Φυσικά, η ανίχνευση και η μελέτη μιας τέτοιας επιρροής του Καβάφη πάνω στις Ακυβέρνητες πολιτείες προϋποθέτει εργασία που ξεπερνά τα όρια του σημειώματος αυτού. Εδώ, θα αρκεστούμε μόνο σε νύξεις, εικασίες και μάλλον διαισθητικές προσεγγίσεις, που προκύπτουν κυρίως από την ανάγνωση του μυθιστορήματος του Τσίρκα, ιδιαίτερα της Αριάγνης, παράλληλα και συγκριτικά προς το Ο Καβάφης και η εποχή του. Αφήνω κάπως στην άκρη τον Πολιτικό Καβάφη γιατί προτιμώ να συγκρίνω κείμενα με μεγαλύτερο βαθμό συγγένειας.
Η Μαρία Τοπάλη είναι ποιήτρια.
