Τχ. 158-159
Μελισάνθη Λεβεντοπούλου & Νεφέλη Λιόντου
Εισαγωγή
Το 2013 η Ταινιοθήκη της Ελλάδας σε συνεργασία με την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρία (ΕΨΕ) ανακοινώνει την προβολή του Ιούδα, στα πλαίσια ενός κύκλου προβολών με τίτλο «Κινηματογράφος και Ψυχιατρική». Πρόκειται για τον Εβραίο Süss του Veit Harlan (1940), μια ταινία παγκοσμίως γνωστή για τον αντισημιτισμό της που θεωρείται ευρέως ως επιτομή της ναζιστικής αντιεβραϊκής ιδεολογίας. Ο Εβραίος Süss χαρακτηρίζεται ως η πιο εντυπωσιακή ναζιστική παραγωγή και η πιο επιτυχημένη ανάμεσα στις τρεις αντισημιτικές ταινίες –Οι Ρότσιλντ (Die Rothschilds, Erich Waschneck) και ο Αιώνιος Εβραίος (Der ewige Jude, Eric Hippler) είναι οι άλλες δύο– που κυκλοφόρησαν στην Γερμανία το φθινόπωρο του 1940. Μάλιστα, είναι η μοναδική ταινία που οδήγησε μεταπολεμικά τον αμφιλεγόμενο σκηνοθέτη της στα δικαστήρια το 1947 με την κατηγορία του εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας. Στην προβολή του 2013, η ταινία έγινε αντικείμενο ανάλυσης ως φορέας της ρατσιστικής ιδεολογίας στο αφιέρωμα «Φόβος και ρατσισμός» της ΕΨΕ. Τονίζεται από τους διοργανωτές πως πρόκειται για την πρώτη παρουσίαση του Εβραίου Süss στην Ελλάδα, πληροφορία που αναπαράγεται στο διαδίκτυο και φαίνεται να γίνεται κοινός τόπος, ενώ παράδοξα ο ελληνικός τίτλος που δόθηκε στην ταινία κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής χρησιμοποιείται αδιακρίτως στα πλαίσια αυτής της εκδήλωσης και ευρύτερα. Τα παραπάνω ίσως αποτελούν ενδείξεις ότι η κομβική για τον Ναζισμό αυτή ταινία διέφυγε της προσοχής των Ελλήνων ιστορικών. Πράγματι, ο Εβραίος Süss προβλήθηκε στην Ελλάδα της Κατοχής όπως και στις περισσότερες κατεχόμενες χώρες της Ευρώπης. Άλλωστε, όπως διαπιστώνουμε, κατά την περίοδο 1941-1944 δεν υπήρξε ελληνική εξαίρεση ως προς την κατανάλωση προπαγανδιστικών ταινιών και προϊόντων διασκέδασης της γερμανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας του Τρίτου Ράιχ. Ακολουθώντας έναν γνώριμο κύκλο διανομής, ο Εβραίος Süss βγαίνει πρώτα στην Αθήνα και μετά στη Θεσσαλονίκη. Μια αναφορά βρίσκουμε στο έργο του Κώστα Τομανά, ο οποίος καταγράφοντας τις αναμνήσεις του για τους παλαιούς κινηματογράφους της Θεσσαλονίκης θυμάται την κυκλοφορία της ταινίας στις αίθουσες και περιγράφει την υπόθεσή της.
[…]
Η Μελισάνθη Λεβεντοπούλου είναι ιστορικός, επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Κινηματογράφου του Πανεπιστήμιο Paris 8 Vincennes-Saint-Denis.
Η Νεφέλη Λιόντου είναι αρχαιολόγος-μουσειολόγος, υποψήφια διδάκτορας Ιστορίας στο Institut d’Histoire de l’ art του Πανεπιστημίου Paris 1 Panthéon-Sorbonne
