Για το βιβλίο:
Λύντια Τρίχα, Χαρίλαος Τρικούπης, Ο πολιτικός του «Τις πταίει» και του «Δυστυχώς επτωχεύσαμεν», εκδ. Πόλις, Αθήνα 2016, 598 σ.
Κατερίνα Γαρδίκα
τχ. 136
Η Λύντια Τρίχα μελετά τον Χαρίλαο Τρικούπη για αρκετές δεκαετίες και ολοκληρώνει τη μελέτη της αυτή με τη βιογραφία του που μόλις εξεδόθη, η οποία άλλωστε καλύπτει ένα σοβαρό βιβλιογραφικό κενό. Το βιβλίο είναι εξαιρετικά καλογραμμένο, ενώ τόσο στη γενική του δομή όσο και στις λεπτομέρειες είναι ένα επίτευγμα. Ενδεικτικά, θα σταχυολογήσω ορισμένα, από το πλήθος των περιστατικών που μου προκάλεσαν ξεχωριστό ενδιαφέρον, και στη συνέχεια θα ξεφύγω από το βιβλίο για να παρουσιάσω το ευρύτερο πλαίσιο και τα χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, μέσα στα οποία έλαβε τις αποφάσεις του και έδρασε ο Χαρίλαος Τρικούπης.
Η Λύντια Τρίχα μας εισάγει στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Χαρίλαου Τρικούπη, στον ιδιωτικό χώρο της οικογένειάς του και μας γνωρίζει πρώτα τα παιδικά και νεανικά του χρόνια, για τα οποία μαθαίνουμε ότι σημαδεύτηκαν από το πένθος για τον θάνατο των δύο από τα αδέρφια του. Ήταν μια εμπειρία που ήταν συνήθης στις ελληνικές οικογένειες, με δεδομένη τη μεγάλη βρεφική και παιδική θνησιμότητα της εποχής. Λίγο αργότερα, στα χρόνια του Λονδίνου, η Λύντια Τρίχα εξηγεί πώς ο νέος Τρικούπης σημαδεύτηκε από την εμπειρία του βρετανικού κοινοβουλευτισμού της αρχόμενης δεκαετίας του 1860, τι ακριβώς έκανε εκείνα τα χρόνια και ποιους είχε στο κοινωνικό του περιβάλλον.
Προς το τέλος του βιβλίου, η συγγραφέας κάνει την υποχρεωτική σύγκριση ανάμεσα στον Τρικούπη –για την δανειακή οικονομική πολιτική του οποίου διατυπώνει αρκετές επιφυλάξεις–, και τον πολιτικό του αντίπαλο Θεόδωρο Δηλιγιάννη, για τον οποίο χαίρομαι που δεν υποκύπτει στην πολιτικά ορθή άποψη ότι τάχα δεν υπάρχουν κακοί πολιτικοί άνδρες.
Μέσα στα είκοσι χρόνια που μεσολάβησαν από την πρώτη πρωθυπουργία του Χαρίλαου Τρικούπη, το 1875, και το τέλος της τελευταίας, το 1895, η Ελλάδα είχε μετασχηματιστεί, ήταν μια διαφορετική χώρα. Οι τομές στην πολιτική, τους θεσμούς και την οικονομία που ο Τρικούπης εισήγαγε, αναπτύχθηκαν όμως μέσα σε ένα ανεξάρτητα εξελισσόμενο διεθνές και περιφερειακό περιβάλλον. Μέσα στα είκοσι αυτά χρόνια οι άνθρωποι έβγαιναν από τις συνέπειες της πρώτης βιομηχανικής επανάστασης –για παράδειγμα τη συρρίκνωση του κόσμου με την ανάπτυξη των ατμοκίνητων συγκοινωνιών, και τη λεγόμενη παγκόσμια Μεγάλη Ύφεση με την πτώση των επιτοκίων–, και έμπαιναν στην περίοδο της δεύτερης βιομηχανικής επανάστασης, της τεχνολογίας δηλαδή του ηλεκτρισμού και των πετροχημικών. Έτσι, με την ατμοπλοϊκή σύνδεση των ηπείρων Αμερικής και Ευρώπης, την ταχύτερη μεταφορά ανθρώπων και αγαθών κατέστη αποτελεσματικότερη και η μεταφορά ασθενειών, όπως η φυλλοξήρα που αποδεκάτισε μεγάλο μέρος των γαλλικών αμπελώνων τη δεκαετία του 1860. Όταν μάλιστα λέμε ότι η καταστροφή των γαλλικών αμπελώνων, από την οποία ωφελήθηκαν οι σταφιδοπαραγωγοί της Πελοποννήσου, αποτέλεσε συγκυριακό γεγονός, αυτή η συγκυρία αποτελεί μέρος της δυναμικής της νέας δεξαμενής ασθενειών, κατά την έκφραση του αμερικανού ιστορικού William Hardy McNeill, δεξαμενή που οριοθετούσαν οι επικοινωνίες του μέσου 19ου αιώνα.
[…]
Η Κατερίνα Γαρδίκα διδάσκει ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
